نسبت های اصلاحی فیبوناچی

سطوح بازگشتی فیبوناچی در تحلیل تکنیکال

سطوح بازگشتی فیبوناچی (Fibonacci Retracement levels) خط‌های افقی هستند که نشان‌دهندهٔ مناطقِ احتمالی حمایت و مقاومت می‌باشند. ​

این سطوح براساس اعداد فیبوناچی ایجاد شده‌اند. هر سطر با یک درصد، مشخص شده است. این درصد نیز از میزان بازگشت قیمتی نسبت به‌حرکت اصلی قبلی حاصل می‌شود.

سطوح فیبوناچی برگشتی شامل 23.6، 38.2، 61.8 و 78.6 درصد می‌باشند. با وجود این که سطح 50 درصد جزو سطوح رسمی ‌فیبوناچی به‌شمار نمی‌آید، اما بسیاری از ‌معامله‌گران از این سطح نیز در معاملات خود استفاده می‌کنند.

این اندیکاتور، اندیکاتور کاربردی می‌باشد زیرا می‌تواند بین دو نقطه قیمتی مهم (که معمولاً بالاترین و پایین‌ترین نقاط هستند) رسم شوند. سپس اندیکاتور فیبوناچی بازگشتی سطوح یاد شده را در بین این دو نقطه ایجاد می‌کند.

در نظر بگیرید که قیمت سهام 10 دلار رشد می‌کند و سپس به‌میزان 2.36 دلار افت می‌کند. در این حالت، قیمت این سهم حدود 23.6 درصد برگشت داشته است، که این برابر با یک سطح فیبوناچی می‌باشد.

اعداد فیبوناچی در طبیعت نیز یافت می‌شوند. بنابراین، بسیاری از ‌معامله‌گران باور نسبت های اصلاحی فیبوناچی دارند که می‌توان از این اعداد در بازارهای مالی نیز استفاده نمود.

سطوح بازگشتی فیبوناچی. منبع اینوستوپدیا به نقل از تریدینگ ویو
نکات کلیدی:

• سطوح بازگشتی فیبوناچی می‌توانند هر دو نقطه‌ای که ‌معامله‌گر ‌آن‌ها را با یکدیگر مرتبط می‌داند – که معمولاً بالاترین و پایین ترین نقاط یک حرکت قیمتی هستند – را به یکدیگر مرتبط سازند.
• سطوح درصدی نشان‌دهندهٔ مناطق قیمتی هستند که قیمت در آنجا می‌تواند مدتی توقف داشته و یا بازگشت قیمتی انجام دهد.
• بیشتر نسبت‌های استفاده شده برابر با 23.6 درصد، 38.2 درصد، 50 درصد، 61.8 درصد و 78.6 درصد می‌باشند.
• از این سطوح نباید به‌تنهایی برای معامله کردن استفاده کرد، زیرا امکان بازگشت قیمتی پس از لمس شدن سطح خاصی از این نوع فیبوناچی وجود دارد.

فرمول محاسبه سطوح بازگشتی فیبوناچی​

سطوح بازگشتی فیبوناچی فرمول خاصی ندارند. زمانی که این اندیکاتورها بر روی یک نمودار اعمال می‌شوند، ‌معامله‌گر دو نقطه را انتخاب می‌کند. زمانی که این دو نقطه انتخاب شدند، خط‌هایی به‌علاوه درصد میزان حرکت ‌آن‌ها رسم می‌شود.

فرض کنید که قیمت سهمی‌از 10 دلار تا 15 دلار افزایش می‌یابد، و ما از این دو سطح قیمتی جهت اعمال اندیکاتور فیبوناچی بازگشتی استفاده می‌کنیم. در این حالت، سطح 23.6 درصدی در سطح قیمتی 13.82 دلار و سطح بازگشتی 50 درصدی در سطح 12.5 دلار خواهد بود.

چگونه سطوح مختلف فیبوناچی بازگشتی را محاسبه کنیم؟​

همان‌طور که بالاتر به آن اشاره شد، فرمول خاصی برای محاسبه شدن در سطوح بازگشتی فیبوناچی وجود ندارد. ‌آن‌ها تنها درصدهای ‌‌ساده‌ای هستند که پس از اعمال شدن این اندیکاتور در محدودهٔ خاصی از نمودار به ما نشان داده می‌شوند.

با این وجود، اعداد فیبوناچی اعدادی محسورکننده می‌باشند. ‌آن‌ها براساس نسبتی به نام نسبت طلایی (Golden ratio) پایه‌گذاری ‌‌شده‌اند.

شروع این توالی قیمتی با اعداد 0 و 1 می‌باشد. پس از آن، شما باید دو عدد قبلی را با یکدیگر جمع کنید تا رشتهٔ اعدادی به‌شکل زیر بسازید:

0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987…

سطوح بازگشتی فیبوناچی از اعداد این رشته حاصل ‌‌شده‌اند. همان‌طور که در این توالی قیمتی به‌جلو می‌رویم با تقسیم یک عدد به عدد بعدی‌اش به‌نسبت 0.618 (و یا 61.8 درصد) می‌رسیم.

با تقسیم عددی بر دو عدد بعد از خود، به نسبت 0.382 یا 38.2 درصد خواهیم رسید. تمامی‌نسبت‌ها، به‌غیر از نسبت 50 درصد، براساس محاسبات ریاضی حاصل ‌‌شده‌اند که در توالی اعداد فیبوناچی وجود دارند.

جالب است بدانید که نسبت طلایی 1.618 و یا عکس آن 0.618 در رشد دانه‌های آفتابگردان، شکل‌گیری کهکشان‌ها، صدف‌ها، مصنوعات تاریخی و همچنین معماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سطوح بازگشتی فیبوناچی چه چیزهایی به شما می‌گوید؟​

سطوح بازگشتی فیبوناچی می‌توانند به‌عنوان مناطقی جهت قرار دادن دستورات ‌‌معامله‌ای انتخاب شوند، همچنین از ‌آن‌ها برای قرار دادن دستور استاپ حفاظتی (Stop loss order) و یا تعیین اهداف قیمتی استفاده کرد.

برای مثال، یک ‌معامله‌گر ممکن است حرکت قیمت یک سهم را به‌سمت بالاتر ببیند. پس از یک حرکت به سمت بالا، این قیمت تا سطح 61.8 درصدی افت می‌کند (بازگشت قیمتی انجام می‌دهد).

سپس، سهم دوباره شروع حرکت به سمت بالا می‌کند. از آنجایی که این بازگشت قیمتی در یک روند کلی رو به بالا و در یکی از سطوح فیبوناچی رخ داده است، ‌معامله‌گر تصمیم می‌گیرد تا به معاملهٔ خرید وارد شود. ‌

معامله‌گر ممکن است یک دستور استاپ حفاظتی را در سطح 61.8 درصدی قرار دهد، زیرا ادامهٔ حرکت قیمتی به زیر این سطح ممکن است نشانهٔ این باشد که رالی قیمتی پایان یافته است و ماندن در پوزیشن لانگ منطقی نیست.

حمیده آقایی

عضو شناخته شده

سطوح فیبوناچی همچنین در قسمت‌های دیگر تحلیل تکنیکال نیز دیده می‌شوند. برای مثال، می‌توانیم این سطوح را در الگوهای گارتلی (Gartley Patterns) و تئوری امواج الیوت (Elliott wave theory) نیز ببینیم.

پس از یک حرکت قابل توجه قیمتی به سمت بالا یا پایین، این نوع از تحلیل‌های تکنیکال نشان می‌دهند که امکان بازگشت قیمتی در کدام یک از سطوح بازگشتی فیبوناچی بیشتر است.

سطوح فیبوناچی برگشتی برخلاف میانگین‌های متحرک، قیمت‌هایی ثابت هستند که تغییر نمی‌کنند. طبیعت ثابت این سطوح قیمتی به ما این اجازه را می‌دهد تا بتوانیم سریع و به آسانی ‌آن‌ها را شناسایی نماییم.

این ویژگی به ‌معامله‌گران و ‌سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا بتوانند عمل ‌‌پیش‌بینی و واکنش به حرکات قیمت را عاقلانه انجام دهند، زیرا ممکن است حرکت قیمتی در جهت مدنظر ادامه یابد و یا اینکه یک بازگشت قیمتی یا یک شکست (Break) رخ دهد.

تفاوت بین فیبوناچی برگشتی و فیبوناچی گسترشی (Fibonacci Retracement and Fibonacci Extensions)​

در حالی که فیبوناچی برگشتی میزان درصدهای حرکت احتمالی قیمت در یک بازگشت قیمتی را به ما نشان می‌دهد، فیبوناچی‌های گسترشی درصدهایی را به ما نشان می‌دهند که امکان حرکت قیمت تا آن سطح‌ها در یک روند اصلی وجود دارد.

برای مثال، قیمت یک سهم از 5 دلار به 10 دلار می‌رسد و سپس به سطح 7.5 دلاری باز می‌گردد. حرکت قیمت از 10 دلار تا 7.5 دلار را بازگشت می‌نامند. اگر قیمت دوباره به سمت بالا حرکت کند و به سطح 16 دلاری برسد، در اینجا شاهد عمل گسترشی خواهیم بود.

محدودیت‌های استفاده از سطوح فیبوناچی بازگشتی​

در حالی که سطوح بازگشتی به ما نشان می‌دهند که قیمت در کدام یک از سطوح ممکن است با مقاومت و یا حمایت روبرو شود، هیچ تضمینی وجود ندارد که قیمت در آن نقطه‌ها متوقف شود.

به همین دلیل است که معمولاً ‌معامله‌گران از سیگنال‌های تأیید دیگری نیز استفاده می‌کنند، مانند قیمتی که از این سطوح شروع به بازگشت نموده است.

ایراد دیگری که به سطوح بازگشتی فیبوناچی وارد است این است که تعداد زیادی از این سطوح وجود دارند، و قیمت ممکن است در نزدیکی هر یک از ‌آن‌ها برگشت نماید.

مشکل اینجا است که ‌معامله‌گران نیاز به تلاش و تقلای زیادی دارند تا بتوانند متوجه شوند که کدام سطح در چه زمانی مثمرثمر واقع می‌شود.

زیرا زمانی که یکی از این سطوح کار نکند، می‌توان همیشه این ایراد را به ‌معامله‌گر وارد کرد که او می‌بایست به سطوح بازگشتی دیگری نیز نگاهی می‌کرد.

egy) مورد استفاده قرار می‌گیرند.​

در این سناریو، معامله‌گران یک اصلاح در روند را مشاهده کرده و سعی می‌کنند تا با استفاده از سطوح فیبوناچی ورودی کم‌ریسک در جهت روند اولیه داشته باشند.

معامله‌گرانی که از این استراتژی استفاده می‌کنند، احتمال می‌دهند که قیمت در یکی از سطوح فیبوناچی به حرکت در جهت روند اولیه ادامه داده و به همین جهت، به معامله وارد می‌شوند.

برای مثال، نمودار روزانه جفت‌ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD) را در شکل زیر می‌بینید. می‌توانید مشاهده کنید که یک روند نزولی اصلی در تاریخ ماه مِی سال 2014 شکل‌ گرفته است (نقطه A). قیمت در ماه ژوئن به کف رسیده (نقطه B) و حدود 38.2 ٪ از سطوح اصلاحی فیبوناچی را (نقطه C) به‌عنوان اصلاح طی کرده است.

نمودار روزانه جفت‌ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD) را در این شکل می‌بینید. می‌توانید مشاهده کنید که یک روند نزولی اصلی در تاریخ ماه مِی سال 2014 شکل‌ گرفته است (نقطه A). قیمت در ماه ژوئن نسبت های اصلاحی فیبوناچی نسبت های اصلاحی فیبوناچی به کف رسیده (نقطه B) و حدود 38.2 ٪ از سطوح اصلاحی فیبوناچی را (نقطه C) به‌عنوان اصلاح طی کرده است.

در این حالت، سطح 38.2 ٪ یک سطح عالی برای ورود به یک موقعیت معاملاتی فروش (Short position) و کسب سود از حرکات نزولی روند بوده است.

شکی وجود ندارد که بسیاری از معامله‌گران سطح 50 ٪ و 61.8 ٪ را نیز زیر نظر خود داشته‌اند. اما در این نمودار می‌بینیم که بازار آن‌قدر از قدرت صعودی برخوردار نبوده است که بتواند به آن نقاط برسد. به‌جای آن، جفت ارز EUR/USD از نقطه C، حرکت به سمت پایین را آغاز کرده و توانسته با حرکتی نسبتاً روان، کف قیمتی ایجادشده در نقطهٔ B را بشکند.

احتمال بازگشت قیمتی زمانی افزایش می‌یابد که یک سری از سیگنال‌های تکنیکال پس از رسیدن قیمت به‌سطحِ مشخصی از فیبوناچی‌ها، با یکدیگر تلاقی داشته باشند.

دیگر اندیکاتورهای تکنیکالی محبوب که در کنار سطوح فیبوناچی استفاده می‌شوند شامل الگوهای کندلی (candlestick patterns)، خط روند (trendlines)، حجم معاملاتی (trading volume)، نوسان‌سنج‌های شتاب قیمت (momentum oscillator) و میانگین‌ متحرک (moving averages) می‌باشند. دستهٔ نسبت های اصلاحی فیبوناچی زیادی از تأییدیه‌های اندیکاتوری وجود دارند که می‌توانند سیگنال بازگشت قیمتی صادرشده را تقویت کنند.

سطوح اصلاحی فیبوناچی در بسیاری از ابزارهای مالی مانند سهام (stocks)، کالاها (commodities) و بازار مبادلات ارزهای خارجی فارکس (Foreign Currency Exchanges – FOREX) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همچنین می‌توان از آن‌ها در تایم فریم‌های متفاوت استفاده کرد. هرچند، به‌مانند دیگر اندیکاتورهای تکنیکال قدرت پیش‌بینی ابزار فیبوناچی نیز نسبی بوده و بستگی به تایم فریم مورد استفاده دارد.

هرچه تایم فریم بلندمدت‌تر باشد، احتمال صحیح بودن پیش‌بینی‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال، یک سطح اصلاحی 38.2 ٪ در یک نمودار هفتگی بسیار مهم‌تر از یک سطح اصلاحی 38.2٪ در یک نمودار پنج دقیقه‌ای است.

استفاده از فیبوناچی گسترشی​

در حالی که می‌توان از سطوح اصلاحی فیبوناچی برای پیدا کردن نقاط احتمالی حمایت و مقاومت در بازار – محل‌هایی که معامله‌گران می‌توانند با امید گرفتن کل روند وارد معاملات شوند – استفاده کرد، فیبوناچی گسترشی (Fibonacci extension) می‌تواند این استراتژی را با مشخص نمودن اهداف سود، تکمیل کند.

سطوح فیبوناچی گسترشی شامل تعدادی از سطح‌های قیمتی می‌باشد که فراتر از سطح استاندارد 100 ٪ ترسیم شده و توسط معامله‌گران برای یافتن نقاط خروج مناسب، مورد استفاده قرار می‌گیرند. سطوح اصلی فیبوناچی گسترشی شامل 161.8 ٪، 261.8 ٪ و 423.6 ٪ می‌باشند.

حال با نگاه کردن به نمودار جفت‌ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD)، به بررسی یک مثال می‌پردازیم:

به سطوح فیبوناچی گسترشی رسم شده در نمودار بالا نگاهی بیاندازید. می‌توانیم یک هدف قیمتی (Price Target) احتمالی را برای معامله‌گری که معامله‌اش را از سطح اصلاحی 38.2 ٪ مثال قبلی نگه داشته است مشاهده کنیم. معامله‌ای که تا سطح 161.8 ٪ در قیمت 1.3195 حرکت کرده است.

جمع‌بندی​

سطوح اصلاحی فیبوناچی می‌تواند نقاط بازگشت قیمتی را با دقتی بالا به‌نمایش بگذارند. هرچند معامله با استفاده از آن‌ها راحت نمی‌باشد. بهترین روش برای استفاده از این سطوح،‌ به کارگیری آن‌ها در یک استراتژی معاملاتی می‌باشد.

به‌طور ایدئال، این استراتژی به‌دنبال تلاقی‌ای از سیگنال‌های چندین اندیکاتور جهت تشخیص نقاط احتمالی بازگشت قیمتی می‌باشد. مناطقی که ورودی کم‌ریسک (Low-risk entry) با سود بالا محسوب می‌شوند.

هرچند ابزارهای معاملاتی فیبوناچی، از مشکلی مشابه با تمامی استراتژی‌های معامله‌گری– حتی تئوری امواج الیوت – رنج می‌برند. با این حال، بسیاری از معامله‌گران با استفاده از نسبت‌های فیبوناچی (Fibonacci ratios) و سطوح اصلاحی توانسته‌اند به موفقیت‌های خوبی در روندهای طولانی‌مدت قیمت دست پیدا کنند.

صفر تا صد آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال

ریاضیات به عنوان یکی از کاربردی‌ترین علوم در شناسایی پدیده‌های طبیعی به شمار می‌رود. از قضا اگر می‌خواهید به معامله‌گری توانمند تبدیل شوید، باید حتماً دانش خوبی در ریاضیات داشته باشید. در این مقاله قصد داریم به بررسی یک ابزار کاربردی در تحلیل تکنیکال بپردازیم. دنباله فیبوناچی را از دوران تحصیل خود به یاد دارید؟ از مفهوم این دنباله، ابزارهای کاربردی برای تحلیلگری در بازارهای مالی به دست آمده است که استفاده از آن‌ها برای دستیابی به منطق معاملاتی خود بسیار راهگشا است. اگر می‌خواهید بدانید دنباله فیبوناچی چیست و همچنین به دنبال آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال می‌گردید، حتماً تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

نگاهی به مفهوم دنباله فیبوناچی در ریاضیات

دنباله فیبوناچی را از درس ریاضیات دوران تحصیل به یاد می‌آورید؟ دنباله‌ای متشکل از اعداد که دو رقم ابتدایی آن 0 و 1 است و سایر ارقام آن از جمع کردن دو رقم قبلی به دست می‌آید. حاصل این دنباله به صورت زیر در می‌آید:‌

… ، 8 ، 5 ، 3 ، 2 ، 1 ، 1 ، 0

این دنباله به ظاهر ریاضی از نظر فلسفی کاملاً با نظام حاکم بر طبیعت گره خورده است. در طبیعت قانونی وجود دارد که مبتنی بر آن می‌توان نسبت میان هر چیز را با کوچک‌ترین اتم‌های موجود در جهان تعریف کرد. در واقع حتی بزرگ‌ترین اجرام موجود در جهان خلقت نیز با این پدیده‌های ناچیز طبیعت در ارتباط هستند. دقیقاً مانند دنباله فیبوناچی که در آن اعداد بزرگ کاملاً متکی به جمع عددهای کوچک قبل از خود هستند.

نکته قابل توجه این است که وقتی این دنباله به جلو حرکت می‌کند، حاصل تقسیم هر عدد به عدد قبلی خود تقریباً پیرامون یک عدد مشخص به دست می‌آید. این عدد برابر 0.618 است که در بین ریاضی‌دانان تحت عنوان نسبت طلایی شناخته می‌شود. جالب است بدانید که در بازارهای مالی نیز مفهوم نسبت طلایی به صورت ملموسی کاربرد دارد. برای آگاهی از این مسئله در ادامه با ما همراه باشید تا آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال را با هم مرور کنیم.

آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال

نسبت‌های طلایی در آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال عمدتاً به صورت سه عدد 38.2 درصد، 50 درصد و 61.8 درصد تعریف می‌شوند. البته در صورت لزوم می‌توان از درصدهای دیگری نیز استفاده کرد. با این وجود بیشترین موارد کاربردی همین سه عدد است که در بالا اشاره کردیم. شاید بپرسید کاربرد این اعداد دنباله فیبوناچی چیست؟ پاسخ این است که به کمک دنباله فیبوناچی می‌توان زمانی که نمودار قیمت به منطقه تغییر روند نزدیک می‌شود را شناسایی کرد.

بررسی‌های تجربی نشان داده است که ابزار فیبوناچی در تحلیل تکنیکال در صورتی که به صورت صحیح مورد استفاده قرار بگیرد، در بیش از 70 درصد مواقع موفق می‌شود که رفتار بازار را به درستی پیش‌بینی کند. با وجود اینکه این ابزار عدم قطعیت 30 درصدی برخوردار است؛ اما نمی‌توان به راحتی از کنار آورده 70 درصدی آن برای معامله‌گری درست صرف‌نظر کرد.

ابزارهای فیبوناچی چیست؟

تا اینجا بررسی کردیم که مفهوم دنباله فیبوناچی چیست و نسبت طلایی در ریاضیات را که کاربرد زیادی در تحلیل تکنیکال دارد نیز به طور مختصر معرفی کردیم. حال باید به آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال بپردازیم. به طور خلاصه ابزارهای فیبوناچی معیاری برای شناسایی نقاط حمایت و مقاومت در بازار هستند. نکته مهم این است که فیبوناچی از تعدادی ابزار در بازارهای مالی تشکیل شده است که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1. فیبوناچی اصلاحی Fibonacci Retracement (RET)

فیبوناچی اصلاحی را به عنوان نسبت های اصلاحی فیبوناچی مهم‌ترین ابزار فیبوناچی در تحلیل تکنیکال می‌توان به شمار آورد. این ابزار درصد‌های احتمالی پایان یک روند اصلاحی را به ما نشان می‌دهد و به کمک آن‌ها می‌توانی مناطق مناسب برای ورود به معامله را تا حدودی شناسایی کنیم. درصد‌های اساسی و مهم که در این ابزار مورد استفاده قرار می‌گیرد، عبارت‌اند از:

• 23.6 درصد
• 38.2 درصد
نسبت های اصلاحی فیبوناچی
• 50 درصد
• 61.8 درصد (مهم‌تر از سایر درصدها)
• 78.6 درصد

زمانی که بازار در یک روند صعودی یا نزولی قرار می‌گیرد، در بازه‌های زمانی خاصی وارد فاز اصلاحی می‌شود. البته در این فاز اصلاحی به هیچ عنوان به نقاط سقف و کف حمایتی که به کمک فیبوناچی اصلاحی ترسیم می‌شود، نمی‌رسند. نسبت طلایی 61.8 درصد به عنوان نسبت طلایی شناخته می‌شود که در بسیاری از مواقع سهام نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند.

برای استفاده از این ابزار ابتدا باید نقاط سقف و کف قیمتی در یک بازه زمانی انتخاب شود. سپس بین این نقاط به وسیله خط‌های افقی بر مبنای درصدهای فوق تقسیم‌بندی می‌شود. این خطوط به عنوان نقاطی برای بازگشت روند قیمت سهم در نظر گرفته می‌شود. در بین آن‌ها نیز دو خط 61.8 درصد و 38.2 درصد به عنوان مهم‌ترین خطوط برای تغییر روند قیمت سهام در نظر گرفته می‌شود.

2. فیبوناچی خارجی Fibonacci Extension (EXT)

در ادامه بحث فیبوناچی چیست، نوبت به معرفی نوع دیگری از ابزارهای فیبوناچی می‌رسد که برای پیش‌بینی سطوح قیمتی در زمان‌هایی که سقف یا کف قیمتی شکسته می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرند. گاهی اوقات پیش می‌آید که یک دارایی در روند صعودی یا نزولی به ترتیب سقف یا کف قیمتی قبلی خود را می‌شکند. در روند صعودی، نقطه سقف و کف قبلی را به هم وصل می‌کنیم. به این ترتیب می‌توانیم سطوح قیمتی برگشتی را به کمک درصد‌های فیبوناچی تعیین کنید. در روند نزولی نیز دقیقاً عکس حالت صعودی عمل می‌کنیم.

3. فیبوناچی پروجکشن Fibonacci Projection (PRO)

در فیبوناچی اکسپنشن یا همان پروجکشن علاوه بر یک سقف و کف قیمتی از یک نقطه اصلاحی دیگر در روند صعودی یا نزولی باید استفاده شود. یک روند صعودی را در نظر بگیرید. ابتدا کف قیمت در یک بازه زمانی مشخص را به عنوان نقطه یک در نظر می‌گیریم. سپس سقف بعدی را به عنوان نقطه دو فرض می‌کنیم. در روند اصلاحی مجدداً یک کف قیمتی تشکیل می‌شود که قطعاً از نقطه 1 بالاتر است. آن را به عنوان نقطه 3 در نظر می‌گیریم. سپس سطوح فیبوناچی بر مبنای رابطه بین نقاط یک، دو و سه ترسیم می‌شود که به این ترتیب خطوط مقاومت را در آیند تشکیل می‌دهند. در روند نزولی نیز دقیقاً عکس آنچه گفته شد باید در دستور کار قرار بگیرد.

4. فیبوناچی کمان‌ها Fibonacci arcs

در ادامه بحث از فیبوناچی چیست، نوبت به فیبوناچی کمان‌ها می‌رسد. نکته مهم در خصوص این ابزار آن است که علاوه بر پیش‌بینی سطوح حمایتی یا مقاومتی، زمان معاملاتی نیز به دلیل کمان‌هایی که در نمودار ترسیم می‌شود نیز به نوعی مشخص می‌شود. در واقع این ابزار نه‌تنها سطوح حمایتی و مقاومتی را معرفی می‌کند، بلکه از نظر زمانی نیز به ما نشان می‌دهد که احتمالاً در چه بازه‌ای از زمان این حمایت‌های و مقاومت‌ها توسط نمودار قیمت لمس می‌شوند.

برای این منظور نیز ابتدا باید دو نقطه را به عنوان کف و سقف نمودار در یک بازه زمانی معین تعریف کرد. سپس سه کمان که نشان‌دهنده سطوح 38.2 درصد، 50 درصد و 61.8 درصد است بین این سقف و کف قیمتی ترسیم می‌شود که به کمک آن‌ها می‌توان نقاط اصلاحی را در نمودار سهام شناسایی کرد.

5. فیبوناچی بادبزن Fan

این دسته از ابزارهای فیبوناچی معمولاً در روند‌های صعودی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این صورت که تحلیلگر، دو نقطه کف و سقف را در یک بازه زمانی روی نمودار به عنوان خطر روند اصلی به یکدیگر متصل می‌کند. در ادامه سه خط روند دیگر با شیب‌های کمتر بر مبنای درصدهای فیبوناچی در زیر روند اصلی روی نمودار ترسیم می‌شود که به کمک آن‌ها می‌توان خطوط حمایتی سهم را در ادامه روند صعودی پیش روی آن شناسایی کرد.

یک نکته مهم

همان‌طور که نسبت های اصلاحی فیبوناچی در معرفی ابزارهای فیبوناچی در بالا مشاهده کردید، برای استفاده از هرکدام لازم است تا ابتدا دو نقطه به عنوان سقف و کف قیمتی در یک بازه زمانی در نظر گرفته شود. تعیین دقیق این نقاط یک کار کاملاً تجربی است که بر مبنای تحلیل نمودارهای مختلف و آموزش می‌توان به مهارت در این زمینه دست پیدا کرد.

برای یادگیری عمیق این مسئله ما در کلینیک سرمایه دو دوره آموزش تحلیل تکنیکال مقدماتی و دوره آموزش تحلیل تکنیکال پیشرفته را آماده کرده‌ایم که به کمک آن می‌توانید هر آن چیزی که برای تبدیل شدن به یک تحلیلگر تکنیکال موفق نیاز دارید را فرابگیرید. آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال در این دوره‌های کلینیک سرمایه بر مبنای مثال‌های فراوان به دانشجویان دوره آموزش داده می‌شود.

سؤالات متداول

1. دنباله فیبوناچی چیست؟

یک دنباله ریاضی متشکل از اعداد است که دو عدد ابتدایی آن 0 و 1 است. پس از آن اعداد از جمع دو عدد قبلی به دست می‌آیند.

2. برای تحلیل تکنیکال کاربرد فیبوناچی چیست؟

به کمک فیبوناچی می‌توان سطوح حمایتی یا مقاومت یک سهم را در روند‌های نزولی یا صعودی پیش‌بینی کرد.

3. بزرگ‌ترین نقطه ضعف استفاده از دنباله فیبوناچی چیست؟

استفاده از ابزار دنباله فیبوناچی برای تحلیلگری کار نسبتاً تخصصی است که برای استخراج اطلاعات از آن علاوه بر دانش کافی باید زمان زیادی نیز صرف کرد. به همین دلیل بسیاری از معامله‌گران مبتدی توانایی استفاده از این ابزار را برای معاملات خود ندارند. نکته بعدی این است که ابزار فیبوناچی به هیچ عنوان نباید به تنهایی مبنای تصمیم‌گیری برای خرید و فروش سهام قرار بگیرد و باید سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال در کنار آن ارزیابی شود.

کلام پایانی

در این مقاله بررسی کردیم که دنباله فیبوناچی چیست و چه کاربردی در تحلیل تکنیکال دارد. آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال نیاز به تمرین زیاد دارد. همچنین باید توجه داشته باشید که ابزارهای فیبوناچی در کنار سایر ابزارهای موجود در تحلیل تکنیکال معنا پیدا می‌کند و نباید به تنهایی مبنای تصمیم‌گیری برای خرید و فروش دارایی‌ها قرار بگیرد.

نحوه رسم سطوح فیبوناچی

تحلیل فیبوناچی اصلاحی و گسترشی(Fibonacci retracement and extension)، سطوح حمایت و مقاومت پنهان که توسط نسبت طلایی ایجاد شده اند را آشکار می کند. شبکه های فیبوناچی در اکثر برنامه های نموداری سطوح قیمت را نشان می دهند، که مانند حمایت و مقاومت سنتی عمل می کنند، اما به جای سقف های قیمتی و کف های قیمتی در نمودار قیمت، از نسبت ریاضی مشتق شده اند. بسیاری از معامله گران و سرمایه گذاران، فیبوناچی را به عنوان علم وودو رد می کنند، اما منشأ طبیعی آن جنبه های ناشناخته رفتار انسان را نشان می دهد.

محاسبات فیبوناچی تناسب را نشان می دهد، جوهر زیبایی را به تصویر می کشد و آن را در مجموعه ای از نسبت ها قرار می دهد که می تواند صدف ها، گل ها و حتی ساختار چهره بازیگران هالیوود را مشخص کند. این تحلیل به اندازه گیری نوسانات روند و روند مخالف که دامنه های متناسب، پولبک ها و بازگشت ها را ایجاد می کند، می پردازد. فیبوناچی در استفاده از بازار ، رفتار جمعیت و تمایل به خرید یا فروش اوراق بهادار را در سطوح اصلاحی کلیدی بررسی می کند. همچنین مناطق بازگشت کلیدی و باندهای قیمتی محدود را در شرایطی که بازارهای رونددار باید شتاب خود را از دست بدهند و به محدوده معاملات، الگوهای سقف یا الگوهای نسبت های اصلاحی فیبوناچی کف تغییر کنند، شناسایی می کند.

فیبوناچی از انواع استراتژی های سودآور حمایت می کند، اما استقرار نادرست شبکه، پیش بینی و اطمینان به آن را تضعیف می کند. معامله‌گران وقتی ابزار را برای اولین بار امتحان می‌کنند و به خوبی کار نمی‌کند از آن نا امید می‌شوند، اغلب آن را رها می کنند و به سراغ تحلیل های آشناتر می روند. با این حال، تداوم، دقت، و کمی شکل‌بندی می‌تواند لبه‌های معاملاتی را ایجاد کند که مادام‌العمر باقی می‌مانند.

از یک شبکه اصلاحی برای تحلیل پولبک ها،بازگشت ها، اصلاحات و سایر پرایس اکشن ها (price actions) در محدوده روندهای صعودی و نزولی اولیه استفاده کنید. از یک شبکه توسعه‌یافته ، برای ارزیابی احتمال حرکت روندهای صعودی یا نزولی فراتر از سطح شکست ، استفاده کنید. این تحلیل، زمینه ای را برای تعیین اهداف قیمت و مناطق خروج سودمند در تحلیل تکنیکال تشکیل می دهد.

تنظیم شبکه های اصلاحی

تنظیم صحیح شبکه های فیبوناچی به مهارت نیاز دارد و انتخاب سطوح اشتباه به عنوان نقطه شروع و پایان معامله، و خرید و فروش در قیمت های نامناسب سوددهی را کم می کند. این فرآیند همچنین مستلزم استقرار شبکه چند روندی، به همراه سطوح متوالی در بازه‌های زمانی طولانی‌تر و کوتاه‌تر است تا زمانی که محدوده‌های قیمتی را که ممکن است در طول موقعیت باز به کار بیایند، به دست آورند.

با بررسی الگوی هفتگی و یافتن طولانی ترین روند صعودی یا نزولی پیوسته، استقرار شبکه را شروع کنید. شبکه فیبوناچی را در یک روند صعودی از کف قیمت تا سقف قیمت و در یک روند نزولی از سقف قیمت تا کف قیمت قرار دهید. شبکه را طوری تنظیم کنید که سطوح اصلاحی 0.382، .50، 0.618 و 0.786 را نمایش دهد. سه نسبت اول به‌عنوان ناحیه تراکم عمل می‌کنند، که در آن قیمت می‌تواند مانند توپ پین‌بال جهش کند، در حالی که 0.786 خطی را نشان می‌دهد و نقض‌ها نشان‌دهنده تغییر روند هستند.

اکنون به سراغ روندهای کوتاه مدت بروید و شبکه های جدیدی را برای آن بازه های زمانی اضافه کنید. پس از تکمیل، نمودار شما مجموعه‌ای از شبکه‌ها را به همراه خطوطی که کاملاً تراز یا غیر تراز هستند نشان می‌دهد. تراز متراکم، سطوح حمایت و مقاومت سازگار را مشخص می کند که می توانند به اصلاحات پایان دهند و پیشرفت روند را (صعودی یا نزولی) نشان دهند ، به ویژه زمانی که توسط میانگین های متحرک، خطوط روند و شکاف ها حمایت می شود. هم ترازی سست بی‌ نظمی را نمایش می دهد و همراه با نیروهای مخالف پدیده «ویپ ساو» را تشکیل می دهند که قدرت پیش‌بینی و پتانسیل سود را کاهش می‌دهند.

شبکه های فیبوناچی در روندهای صعودی و نزولی و در تمامی بازه های زمانی به یک اندازه خوب عمل می کنند. در نمودار سهام بالا، سهم (DAL) بین 48 تا 39 دلار در دو موج مجزا به فروش می رسد. قرار دادن شبکه بر روی روند نزولی بلندمدت سطوح مقاومت سازگار کلیدی را نشان می دهد، در حالی که انبساط شبکه دوم بر روی آخرین موج فروش، ترازهای پنهان بین بازه های زمانی را آشکار می کند.

اصلاح سطح 0.382 از موج بلندتر شماره (1) به همراه سطح 0.618 اصلاحی موج کوتاهتر شماره (2) در سطح (A) همسو می شود، در حالی که سطح اصلاحی طولانی تر 0.500 کاملاً با سطح 0.786 اصلاحی کوتاه تر در سطح (B) همسو می شود. جهش از پایین ترین سطح ژوئن به تراز پایین تر سطح (A) می رود و به مدت هفت ساعت متوقف می شود و یک انفجار نهایی به تراز بالایی سطح (B) ایجاد می کند، در انجا جهش به پایان می یابد.

تنظیم شبکه های اضافی

در هنگامی که نسبت‌ها به وسیله محدوده‌های معاملاتی ایجاد می‌شوند که سطوح پولبک و شکست را به وضوح نمایش می‌دهند، شبکه‌های اضافی بهترین کارایی را دارند. برای یک روند صعودی، شبکه اضافی را از نوسان پایین محدوده شروع کنید و آن را تا سطح شکست گسترش دهید، که همچنین نشان دهنده سقف قیمتی محدوده است. برای ایجاد این شبکه یک بار کلیک کنید و شبکه دوم ظاهر می شود. این شبکه را با قیمت شکست شروع کنید، آن را تا زمانی که نسبت‌های فیبوناچی در طول معامله وارد عمل شوند، بیشتر کنید.

این مراحل را در یک روند نزولی معکوس کنید، از نوسان بالا شروع کنید و آن را تا سطح شکست گسترش دهید، که کف قیمتی محدوده را نیز نشان می‌دهد. برای ایجاد این شبکه یک بار کلیک کنید و شبکه دوم ظاهر می شود. این شبکه را با قیمت شکست شروع کنید، آن را تا زمانی که نسبت های فیبوناچی در طول معامله وارد عمل شوند، پایین تر بکشید. شبکه‌های نزولی احتمالاً نسبت به شبکه‌های صعودی از نسبت‌های کمتری استفاده می‌کنند، زیرا شبکه های اضافی می‌توانند تا بی‌نهایت ادامه یابند، اما به زیر صفر نسبت های اصلاحی فیبوناچی نمی آیند.

در نمودار سهام اَپل (AAPL)، یک روند صعودی تاریخی (در سطحB) پایان می یابد و وارد یک محدوده معاملاتی بلندمدت می شود و (در سطحA) پایین می آید. پس از دو سال مقاومت محدوده را افزایش می دهد و شکسته می شود و به متخصص این امکان را می دهد که یک شبکه اضافی هفتگی با استفاده از محدوده معاملاتی کف قیمتی (سطحA) وسقف قیمتی (سطحB) بسازد. نسبت های ساخته شده از این نوسان 46 نقطه ای (101 – 55 = 46) مقاومت سازگار را در سطوح 130 دلار (0.618)، 145 دلار (1.00) و 173 دلار (1.618) نشان می دهند. سهام چند ماه بعد، درست در سطح فیبوناچی گسترشی 0.618 به اوج رسید و برای آزمایش حمایت شکست به 101 دلار فروخته شد.

حجم ظاهری

بر هارمونیک هایی که در طول موقعیت به کار می آیند تمرکز کنید و سطوح دیگر را نادیده بگیرید. به عنوان مثال، نگرانی یک معامله گر روزانه، در مورد سطح فیب ماهانه و سالانه منطقی نیست. با این حال، تصور نکنید که بازه های زمانی طولانی‌تر مهم نیستند ، زیرا معامله‌ای که چند هفته طول می‌کشد می‌تواند به سطوح هارمونیک به پنج، شش یا 10 سال قبل برسد، زمانی که نزدیک به یک سطح بلندمدت قرار گرفته باشد. پیش از تصمیم گیری در مورد اینکه کدام شبکه ها مورد نیاز هستند، اغلب می توان با نگاهی گذرا به نمودار هفتگی یا ماهانه، نقاط پرت را مدیریت کرد.

در نهایت، دست به کار شوید و در صورت نیاز، با کمی ترکیب بندی شبکه را با ویژگی‌هایی مانند شکاف‌ها، سقف های قیمتی/کف های قیمتی، و میانگین متحرک متراکم تر ترسیم کنید. نقطه شروع را به سقف یا کف قیمتی نقطه بعدی منتقل کنید تا ببینید آیا با پراییس اکشن تاریخی مطابقت دارد یا خیر. در عمل، این اغلب به این معنی است که سقف قیمتی پایین تر الگوی دو دره یا کف قیمتی بالاتر الگوی دو قله را انتخاب کنید.

فیبوناچی اصلاحی

یکی از ابزارهای پرطرفدار در تحلیل تکنیکال، نسبت های فیبوناچی می باشند. این نسبت ها توسط ریاضیدان ایتالیایی “لئوناردو فیبوناچی” ابداع شده اند. طبق گفته های این ریاضیدان و اثبات آن توسط سایر دانشمندان، نسبت های فیبوناچی به وفور در طبیعت یافت می شوند. پس از آن معامله گران نیز متوجه شدند که در بازارهای مالی نیز این نسبت ها کاربرد دارند و می توان با استفاده از آنها نقاط ورود و خروج مناسبی را بدست آورد.

فیبوناچی اصلاحی:

شاید بتوان گفت که مهمترین ابزار فیبوناچی همین ابزار است. در واقع فیبوناچی اصلاحی کاربرد بسیار بیشتری نسبت به سایر موارد دارد. با استفاده از فیبوناچی اصلاحی میتوانیم درصدهای احتمالی برای پایان یک حرکت اصلاحی را تخمین زده و نقاط ورود مناسبی را بدست بیاوریم.

اما قبل از اینکه به سراغ بخش عملی کار برویم، ابتدا باید شما را با درصدهای فیبوناچی اصلاحی آشنا کنیم. این درصدها عبارتند از:

درصدهایی که در بالا اشاره شد، مهمترین درصدهای فیبوناچی اصلاحی می باشند. البته از نسبت های اصلاحی فیبوناچی بین این درصدها، ۶۱٫۸ که معروف به درصد طلایی می باشد اهمیت بیشتری دارد و اکثر حرکات اصلاحی در ۶۱٫۸ به اتمام میرسند. همچنین توجه داشته باشید که ۵۰ جزو اعداد فیبوناچی نیست. اما تریدرها عقیده دارند که قیمت به سطح ۵۰% واکنش های خوبی نشان می دهد. بنابراین عدد ۵۰ نیز در این ابزار گنجانده شده است.

فیبوناچی گسترده:

همانطور که در بخش سطوح فیبوناچی گفته شد، از این سطوح می توان برای تخمین زمان اصلاح قیمت ها کمک گرفت. اما یکی دیگر از کاربردهای سطوح فیبوناچی تعیین اهداف قیمتی در خارج از سطوح اصلی است که به آن فیبوناچی گسترده (پروجکشن یا اکستنشن) گفته می شود. یکی از کاربردهای رایج “فیبوناچی گسترده” مربوط به زمان هایی است که روند قیمت ها تغییر کرده است. در این مواقع مهمترین سوال این است که روند جدید تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟ یا اصطلاحا هدف بعدی قیمت سهم یا شاخص کجاست؟

فیبوناچی پروجکشن:

ابزار فیبوناچی پروجکشن، هم برای بدست آوردن اهداف قیمت و هم برای یافتن نقاط ورود به کار می رود. همچنین این ابزار برای یافتن حرکات متقارن (Symmetry) بسیار کاربردی است. یکی از تفاوت های عمده فیبوناچی پروجکشن با دو مورد قبلی در این است که در اینجا ما از سه نقطه برای رسم فیبوناچی پروجکشن استفاده می کنیم.

فیبوناچی پروجکشن شامل دو سطح ۱۰۰ و ۱۶۱٫۸ می باشد که البته سطح ۱۰۰% به دلیل اینکه برای حرکات متقارن استفاده می شود اهمیت بیشتری دارد. اما بعضا دیده می شود که قیمت به سطح ۱۶۱٫۸ نیز واکنش های خوبی نشان می دهد.

نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که ابزار فیبوناچی پروجکشن در نرم افزار متاتریدر با نام Fibonacci Expansion مشخص شده است و از مسیر زیر قابل دستیابی می باشد.

اعداد فیبوناچی و کاربرد آن‌ها در تحلیل تکنیکال

اعداد و نسبت‌های فیبوناچی یکی از عجایب علم ریاضیات هستند که در بخش‌های مختلف جهان هستی همچون «شاخ و برگ گیاهان»، «زاد و ولد خرگوش‌ها» و حتی «DNA انسان» دیده می‌شوند. قابل توجه است که اعداد فیبوناچی در تحلیل بازارهای مالی نیز کاربرد فراوانی دارند که در این مقاله به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

به گزارش ایسنا بنابر اعلام کارگزاری مفید، سری فیبوناچی، رشته‌ای از اعداد است که در آن غیر از دو عدد اول، اعداد دیگر با محاسبه‌ مجموع دو عدد قبلی ایجاد می‌شوند. این اعداد به نام لئوناردو فیبوناچی (Leonardo Fibonacci) که نخستین ریاضی‌دان بزرگ اروپا در قرن سیزدهم میلادی بود، نام‌گذاری شده است. یکی از نکات جالب اعداد و نسبت‌های فیبوناچی این است که در بخش‌های مختلف جهان هستی دیده شده‌اند. مثلا اندازه‌گیری زاویه شاخه‌ها نشان می‌دهد که در الگوی رشد آن‌ها، نظمی شبیه دنباله فیبوناچی و نسبت طلایی وجود دارد. بررسی‌ها نشان داده که درختان با پیروی از این نوع الگوی رشد، قادر هستند درصد بیشتری از نور خورشید را جذب کنند.

علاوه بر موارد یاد شده، اعداد فیبوناچی در تحلیل تکنیکال بازارهای مالی نیز کاربرد زیادی دارند. تاکنون ابزارهای گوناگونی که مبتنی بر اعداد و نسبت‌های فیبوناچی هستند، معرفی شده‌اند. در این مطلب ضمن آشنایی بیشتر با اعداد فیبوناچی، به بررسی کاربرد آن‌ها در تحلیل تکنیکال پرداخته می‌شود.

منظور از اعداد و نسبت‌های فیبوناچی چیست؟

همانطور که اشاره شد، غیر از دو عدد اول، اعداد بعدی از جمعِ دو عددِ قبلیِ خود به دست می‌آیند. به عنوان نمونه عدد ششم این سری (که برابر ۵ است) از حاصل جمع عدد چهارم و عدد پنجم که به ترتیب برابر ۲ و ۳ هستند، به دست می‌آید. اولین اعداد این سری عبارت‌اند از:

۱۴۴ - ۸۹ - ۵۵ - ۳۴ - ۲۱ - ۱۳ - ۸ - ۵ - ۳ - ۲ - ۱ - ۱ - ۰

از تقسیم اعداد فیبوناچی بر یکدیگر، نسبت‌های فیبوناچی ایجاد می‌شوند. مثلا با تقسیم هر عدد بر عدد بعدی (یا بر عدد قبلی) خود یک سری از نسبت‌های فیبوناچی ایجاد می‌شود.

۱.۶۱۹۰ - ۱.۶۱۵۴ - ۱.۶۲۵ - ۱.۶ - ۱.۶۶۷ - ۱.۵ - ۲ - ۱ : تقسیم هر عدد بر عدد قبلی خود

۰.۶۱۸۲ - ۰.۶۱۷۶ - ۰.۶۱۹۰ - ۰.۶۱۵۴ - ۰.۶ - ۰.۶۶۷ - ۰.۵ - ۱ : تقسیم هر عدد بر عدد بعدی خود

یکی‌ دیگر از نکات جالب فیبوناچی این است که خارج قسمت تقسیم هر عدد بر عدد قبلی خود، به عدد ۱.۶۱۸ که به «نسبت طلایی» مشهور است، نزدیک می‌شود. نسبت طلایی یکی از اعداد حیرت انگیز ریاضیات است که در بخش‌های زیادی از طبیعت قابل مشاهده است. مثلا در مرکز دانه میوه‌ها، با دنبال کردن روند تعداد مارپیچ، نسبت طلایی مشاهده خواهد شد. همچنین می‌توان الگوریتم این مارپیچ‌ها را در کلم، کاهو، آناناس و حتی DNA انسان‌ها نیز مشاهده کرد. در صورت تمایل برای کسب اطلاعات بیشتر درباره اعداد فیبوناچی و عجایب آن، در مقاله هرآنچه باید درباره فیبوناچی بدانید اطلاعات کاملی در این زمینه نسبت های اصلاحی فیبوناچی گردآوری شده است.

کاربرد فیبوناچی در بورس

پیش از بررسی کاربرد اعداد فیبوناچی در بورس، بهتر است ابتدا کمی با تحلیل تکنیکال آشنا شویم. تحلیل تکنیکال یکی از روش های اصلی و پرطرفدار تحلیل‌ در بازار سرمایه است. در این روش تحلیلگر می‌کوشد با بررسی نمودارها و توجه به رفتار قیمت یک دارایی در گذشته، وضعیت آینده آن را پیش‌بینی کند. از این رو استفاده درست از تحلیل تکنیکال می‌تواند شانس موفقیت معامله‌گران در بورس را افزایش دهد.

اعداد و نسبت‌های فیبوناچی کاربرد زیادی در تحلیل بازارهای مالی خصوصا در روش تحلیل تکنیکال دارند. بر اساس این اعداد، ابزارها و الگوهای مختلفی توسعه یافته است که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.

ابزارهای فیبوناچی

در تحلیل تکنیکال، ابزارهای مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از این ابزارها که مبتنی بر اعداد فیبوناچی هستند عبارتند از: فیبوناچی اصلاحی، فیبوناچی خارجی، فیبوناچی انبساطی، فیبوناچی پروجکشن، فیبوناچی کمان‌ها، فیبوناچی بادبزن و فیبوناچی کانال. در صورت تمایل برای آشنایی با هر یک از این ابزارها، در مقاله ابزارهای فیبوناچی و کاربرد آن‌ها در تحلیل تکنیکال اطلاعات مربوطه به صورت کامل وجود دارد.

الگوهای هارمونیک

الگوهای هارمونیک از تلفیق اشکال هندسی و دنباله اعداد فیبوناچی شکل‌ گرفته‌اند. برخی از پرکاربردترین الگوهای هارمونیک عبارتند از: الگوی پروانه، الگوی AB=CD، الگوی گارتلی، الگوی خفاش، الگوی خرچنگ، الگوی کوسه، الگوی سایفر و الگوی Nen-Star. آشنایی با این الگوها می‌تواند به معامله‌گران برای بررسی روند قیمت نمادهای مختلف کمک کند.

همچنین شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بورس و روش های تحلیل آن، به سامانه آموزشی کارگزاری مفید به نشانی learning.emofid.com مراجعه کنید. در این وبسایت بیش از ۹۰۰ مطلب در سه سطح «مبتدی»، «نیمه حرفه‌ای» و «حرفه‌ای» به همراه دوره های مختلف آموزشی ارائه شده است. به علاوه روزانه چندین کلاس آموزش بورس از صفر به صورت رایگان و غیر حضوری برگزار می‌شود که می‌توانید از آن‌ها بهره‌مند شوید.