سطوح فیبوناچی Retracement

نمودار روزانه جفت‌ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD) را در این شکل می‌بینید. می‌توانید مشاهده کنید که یک روند نزولی اصلی در تاریخ ماه مِی سال 2014 شکل‌ گرفته است (نقطه A). قیمت در ماه ژوئن به کف رسیده (نقطه B) و حدود 38.2 ٪ از سطوح اصلاحی فیبوناچی را (نقطه C) به‌عنوان اصلاح طی کرده است.

استراتژی‌هایی برای معامله با سطوح فیبوناچی اصلاحی

لئوناردو پیزانو که با نام مستعار فیبوناچی نیز شناخته می‌شود، یک ریاضی‌دان مشهور ایتالیایی بود که در سال 1170 در شهر پیزا ایتالیا به دنیا آمد.

پدر او گوگولیمو بوکاچیو در یک پست بازرگانی در شهر بوچیا که امروزه با نام بِجایا (Béjaïa) شناخته می‌شود – بندری بازرگانی در شمال شرق الجزایر – کار می‌کرد.

به‌عنوان یک مرد جوان، فیبوناچی به تحصیل ریاضیات در بوچیا پرداخته و در طی سفرهای بی‌شمارش مزایای سیستم رقمی هندی – عربی را آموخت.
نکات کلیدی:

• در توالی اعداد فیبوناچی، بعد از اعداد 0 و 1 تمامی دیگر اعداد حاصل جمع دو رقم پیشین می‌باشند.
• در حوزهٔ معاملات، اعداد استفاده‌شده در سطوح فیبوناچی اصلاحی (Fibonacci retracement) اعدادی نیستند که در توالی فیبوناچی وجود دارند. بلکه به‌جای آن‌ها از اعدادی استفاده شده است که از روابط ریاضیاتی موجود در این توالی نشأت گرفته‌اند.
• سطوح فیبوناچی اصلاحی با انتخاب نقاط سقف و کف در یک نمودار و استفاده از ابزار مرتبط نمایش داده می‌شوند. از سطوح فیبوناچی برای یافتن نقاط بازگشت احتمالی قیمت استفاده می‌شود.

نسبت طلایی

در سال 1202 پس از بازگشت به ایتالیا، فیبوناچی آنچه آموخته بود را در کتاب آباسی (Liber Abaci) مستند کرد. در کتاب آباسی، فیبوناچی توالی اعدادی را تشریح کرد که امروزه به نام او شناخته می‌شود.

توالی اعداد فیبوناچی بعد از اعداد 0 و 1، شامل اعدادی است که تمامی آن‌ها برابر جمع دو رقم پیشین خود می‌باشد. بنابراین این توالی به‌شکلی که در ادامه آمده می‌باشد:

0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610 و … که تا بی‌نهایت ادامه دارد. هر عدد تقریباً 1.618 برابر عدد قبلی خود است.

برای یادگیری خطوط و اعداد فیبوناچی مقاله آموزشی «خطوط و اعداد فیبوناچی در تحلیل تکنیکال چیست؟» را مطالعه نمایید.

عدد 1.618 با نام پی (Phi) یا نسبت طلایی (golden ratio) شناخته می‌شود. نسبت طلایی به‌شکلی مرموز در تمامی جهان اطراف ما دیده می‌شود.

در مهندسی، هنر و زیست‌شناسی. برای مثال، این نسبت در معماری ساختمان مشهور پارتنون (Parthenon)، در نقاشی مشهور لئوناردو داوینچی – مونالیزا، در گل‌های آفتاب‌گردان، گلبرگ‌های گل رز، پوسته صدف‌ها، شاخه‌های درخت‌ها، صورت انسان‌ها، گلدان‌های یونانی قدیمی و حتی در کهکشان‌های مارپیچی دیده ‌شده است.

نسبت عکس نسبت طلایی، 0.618 است که از این نسبت نیز به‌طور گسترده در معامله‌گری با استفاده از فیبوناچی استفاده می‌شود.

سطوح فیبوناچی به‌کاررفته در بازارهای مالی

در حوزه معامله‌گری، اعداد استفاده‌شده در سطوح اصلاحی فیبوناچی اعدادی نیستند که در توالی فیبوناچی وجود داشته باشند. بلکه، آن‌ها از روابط ریاضی موجود بین اعداد این توالی حاصل شده‌اند.

پایه و اساس نسبت طلایی فیبوناچی که عدد 61.8 ٪ است، از تقسیم یک عدد در این توالی بر عدد بعدی خود به‌دست می‌آید. برای مثال: 0.6180 = 144 / 89

نسبت 38.2 ٪ از تقسیم یک عدد در توالی فیبوناچی بر دومین عدد سمت راست خود به‌دست می‌آید. برای مثال: 0.3819 = 233 / 89

نسبت 23.6 ٪ از تقسیم یک عدد بر عدد دیگری که سه واحد با آن فاصله دارد حاصل می‌شود. برای مثال: 0.2360 = 377 / 89

سطوح اصلاحی فیبوناچی (Fibonacci retracement levels) با مشخص کردن نقاط کف و سقف در نمودار و استفاده از ابزار فیبوناچی به‌نمایش در می‌آیند.

ابزاری که نسبت‌های مهم فیبوناچی مانند 23.6 ٪، 38.2 ٪ و 61.8 ٪ را به‌صورت افقی به‌نمایش می‌گذارد. این خطوط افقی، محدوده‌های بازگشت احتمالی قیمت به‌شمار می‌روند.

سطح فیبوناچی 50 ٪ نیز به‌طور معمول در سطوح فیبوناچی دیده می‌شود. با وجود اینکه سطح 50 ٪ براساس اعداد فیبوناچی به‌دست نیامده است، این سطح را یکی از سطوح مهم در بازگشت قیمت‌ها به‌شمار می‌آورند. از این سطح به‌طور ویژه در تئوری داو (Dow theory) یاد شده و همچنین در کارهای آقای گان (W.D. Gann) دیده می‌شود.

استفاده از سطوح اصلاحی فیبوناچی به‌عنوان استراتژی معامله‌گری

سطوح اصلاحی فیبوناچی معمولاً به‌عنوان بخشی از استراتژی‌های معامله‌گری روند (trend trading strategy) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در این سناریو، معامله‌گران یک اصلاح در روند را مشاهده کرده و سعی می‌کنند تا با استفاده از سطوح فیبوناچی ورودی کم‌ریسک در جهت روند اولیه داشته باشند.

معامله‌گرانی که از این استراتژی استفاده می‌کنند، احتمال می‌دهند که قیمت در یکی از سطوح فیبوناچی به حرکت در جهت روند اولیه ادامه داده و به همین جهت، به معامله وارد می‌شوند.

برای مثال، نمودار روزانه جفت‌ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD) را در شکل زیر می‌بینید. می‌توانید مشاهده کنید که یک روند نزولی اصلی در تاریخ ماه مِی سال 2014 شکل‌ گرفته است (نقطه A). قیمت در ماه ژوئن به کف رسیده (نقطه B) و حدود 38.2 ٪ از سطوح اصلاحی فیبوناچی را (نقطه C) به‌عنوان اصلاح طی کرده است.

نمودار روزانه جفت‌ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD) را در این شکل می‌بینید. می‌توانید مشاهده کنید که یک روند نزولی اصلی در تاریخ ماه مِی سال 2014 شکل‌ گرفته است (نقطه A). قیمت در ماه ژوئن به کف رسیده (نقطه B) و حدود 38.2 ٪ از سطوح اصلاحی فیبوناچی را (نقطه C) به‌عنوان اصلاح طی کرده است.

در این حالت، سطح 38.2 ٪ یک سطح عالی برای ورود به یک موقعیت معاملاتی فروش (Short position) و کسب سود از حرکات نزولی روند بوده است.

شکی وجود ندارد که بسیاری از معامله‌گران سطح 50 ٪ و 61.8 ٪ را نیز زیر نظر خود داشته‌اند. اما در این نمودار می‌بینیم که بازار آن‌قدر از قدرت صعودی برخوردار نبوده است که بتواند به آن نقاط برسد. به‌جای آن، جفت ارز EUR/USD از نقطه C، حرکت به سمت پایین را آغاز کرده و توانسته با حرکتی نسبتاً روان، کف قیمتی ایجادشده در نقطهٔ B را بشکند.

احتمال بازگشت قیمتی زمانی افزایش می‌یابد که یک سری از سیگنال‌های تکنیکال پس از رسیدن قیمت به‌سطحِ مشخصی از فیبوناچی‌ها، با یکدیگر تلاقی داشته باشند.

دیگر اندیکاتورهای تکنیکالی محبوب که در کنار سطوح فیبوناچی استفاده می‌شوند شامل الگوهای کندلی (candlestick patterns)، خط روند (trendlines)، حجم معاملاتی (trading volume)، نوسان‌سنج‌های شتاب قیمت (momentum oscillator) و میانگین‌ متحرک (moving averages) می‌باشند. دستهٔ زیادی از تأییدیه‌های اندیکاتوری وجود دارند که می‌توانند سیگنال بازگشت قیمتی صادرشده را تقویت کنند.

سطوح اصلاحی فیبوناچی در بسیاری از ابزارهای مالی مانند سهام (stocks)، کالاها (سطوح فیبوناچی Retracement commodities) و بازار مبادلات ارزهای خارجی فارکس (Foreign Currency Exchanges – FOREX) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همچنین می‌توان از آن‌ها در تایم فریم‌های متفاوت استفاده کرد. هرچند، به‌مانند دیگر اندیکاتورهای تکنیکال قدرت پیش‌بینی ابزار فیبوناچی نیز نسبی بوده و بستگی به تایم فریم مورد استفاده دارد.

هرچه تایم فریم بلندمدت‌تر باشد، احتمال صحیح بودن پیش‌بینی‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال، یک سطح اصلاحی 38.2 ٪ در یک نمودار هفتگی بسیار مهم‌تر از یک سطح اصلاحی 38.2٪ در یک نمودار پنج دقیقه‌ای است.

استفاده از فیبوناچی گسترشی

در حالی که می‌توان از سطوح اصلاحی فیبوناچی برای پیدا کردن نقاط احتمالی حمایت و مقاومت در بازار – محل‌هایی که معامله‌گران می‌توانند با امید گرفتن کل روند وارد معاملات شوند – استفاده کرد، فیبوناچی گسترشی (Fibonacci extension) می‌تواند این استراتژی را با مشخص نمودن اهداف سود، تکمیل کند.

برای یادگیری بیشتر فیبوناچی گسترشی مقاله آموزشی «فیبوناچی گسترشی یا انبساطی در تحلیل تکنیکال چیست؟» را مطالعه نمایید.

سطوح فیبوناچی گسترشی شامل تعدادی از سطح‌های قیمتی می‌باشد که فراتر از سطح استاندارد 100 ٪ ترسیم شده و توسط معامله‌گران برای یافتن نقاط خروج مناسب، مورد استفاده قرار می‌گیرند. سطوح اصلی فیبوناچی گسترشی شامل 161.8 ٪، 261.8 ٪ و 423.6 ٪ می‌باشند.

حال با نگاه کردن به نمودار جفت‌ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD)، به بررسی یک مثال می‌پردازیم:

به سطوح فیبوناچی گسترشی رسم شده در نمودار بالا نگاهی بیاندازید. می‌توانیم یک هدف قیمتی (Price Target) احتمالی را برای معامله‌گری که معامله‌اش را از سطح اصلاحی 38.2 ٪ مثال قبلی نگه داشته است مشاهده کنیم. معامله‌ای که تا سطح 161.8 ٪ در قیمت 1.3195 حرکت کرده است.

جمع‌بندی

سطوح اصلاحی فیبوناچی می‌تواند نقاط بازگشت قیمتی را با دقتی بالا به‌نمایش بگذارند. هرچند معامله با استفاده از آن‌ها راحت نمی‌باشد. بهترین روش برای استفاده از این سطوح،‌ به کارگیری آن‌ها در یک استراتژی معاملاتی می‌باشد.

به‌طور ایدئال، این استراتژی به‌دنبال تلاقی‌ای از سیگنال‌های چندین اندیکاتور جهت تشخیص نقاط احتمالی بازگشت قیمتی می‌باشد. مناطقی که ورودی کم‌ریسک (Low-risk entry) با سود بالا محسوب می‌شوند.

هرچند ابزارهای معاملاتی فیبوناچی، از مشکلی مشابه با تمامی استراتژی‌های معامله‌گری– حتی تئوری امواج الیوت – رنج می‌برند. با این حال، بسیاری از معامله‌گران با استفاده از نسبت‌های فیبوناچی (Fibonacci ratios) و سطوح اصلاحی توانسته‌اند به موفقیت‌های خوبی در روندهای طولانی‌مدت قیمت دست پیدا کنند.

سوالات و نظرات در خود را در مورد این مقاله در قسمت دیدگاه‌ها با دیجی کوینر به اشتراک بگذارید. در سریع ترین زمان ممکن پاسخگوی شما عزیزان هستیم.

سطوح فیبوناچی Retracement

شکل ایده آل فیبوناچی Retracements

در درجه اول، گفتیم که سطوح حمایت و مقاومت در نهایت شکسته می شوند. خب، با توجه به اینکه چگونه از سطوح فیبوناچی برای یافتن سطوح حمایت و مقاومت استفاده می شود، این در مورد فیبوناچی نیز صدق می کند! اصلاحات فیبوناچی همیشه کار نمی کنند! آنها بی خطا نیستند. بیایید زمانی که ابزار اصلاح فیبوناچی شکست می خورد، مثالی را مرور کنیم.

در زیر نمودار 4 ساعته GBP / USD آمده است. در اینجا، می بینید که این جفت ارز در یک روند نزولی بوده است، بنابراین تصمیم گرفتید ابزار اصلاح فیبوناچی خود را حذف کنید تا به شما کمک کند نقطه ورودی خوبی را پیدا کنید. شما از Swing High در 1/5383 و با نوسان پایین در 1/7499 استفاده می کنید. می سطوح فیبوناچی Retracement بینید که این جفت ارز در سطح 50 درصد برای چند کندل گذشته متوقف شده است. شما با خود می گویید، 'اوه مرد، آن سطح 50٪! بچه را در آغوش می گیرد! شروع به خیال پردازی می کنید که با مازراتی جدید خود با اسکارلت جوهانسون (یا اگر یک تاجر خانم هستید، رایان گاسلینگ) روی صندلی مسافر، در Rodeo Drive رانندگی می کنید. .

نداشتن مدیریت سرمایه در فیبوناچی Retracements

حال، اگر واقعاً در آن سطح سفارشی می‌دادید، نه تنها رویاهای شما دود می‌شد، بلکه اگر ریسک خود را به درستی مدیریت سرمایه نمی‌کردید، حساب شما ضربه جدی می‌خورد! نگاهی به آنچه رخ داده است.معلوم شد که Swing Low پایین ترین روند نزولی بود و قیمت شروع به صعود به بالای نقطه Swing High کرد.

درس اینجا چیست؟ در حالی که سطوح اصلاح فیبوناچی به شما احتمال موفقیت بیشتری می دهد، مانند سایر ابزارهای فنی، آنها همیشه کار نمی کنند. شما نمی دانید که آیا قیمت قبل از از سرگیری روند به سطح 38/2 درصد برمی گردد یا خیر. گاهی اوقات ممکن است قبل از چرخش به سطح 50٪ یا 61/8٪ برسد. هک، گاهی اوقات قیمت فقط آقای فیبوناچی را نادیده می گیرد و از تمام سطوح عبور می کند.

به یاد داشته باشید، بازار همیشه پس از یافتن حمایت یا مقاومت موقت، روند صعودی خود را از سر نمی گیرد، بلکه در عوض به پشت سر گذاشتن نوسان بالا یا پایین اخیر ادامه می دهد. یکی دیگر از مشکلات رایج در استفاده از ابزار اصلاح فیبوناچی این است که تعیین کنید از کدام Swing Low و Swing High استفاده کنید. مردم به نمودارها متفاوت نگاه می کنند، به بازه های زمانی متفاوت نگاه می کنند و استراتژی های معاملاتی خود را دارند.

نکته اصلی این است که هیچ راه درستی برای انجام آن وجود ندارد، به خصوص زمانی که روند روی نمودار چندان واضح نیست. گاهی اوقات تبدیل به یک بازی حدس زدن می شود. به همین دلیل است که باید مهارت های خود را تقویت کنید و ابزار اصلاح فیبوناچی را با سایر ابزارهای موجود در جعبه ابزار فارکس خود ترکیب کنید تا به شما کمک کند احتمال موفقیت بیشتری داشته باشید.

نحوه استفاده از Fibonacci Retracement با خطوط حمایتی و مقاومتی

همانطور که در قبلا گفتیم، استفاده از سطوح فیبوناچی می تواند بسیار ذهنی باشد. با این حال، راه‌هایی وجود دارد که می‌توانید به کاهش شانس به نفع خود کمک کنید. در حالی که ابزار اصلاح فیبوناچی بسیار مفید است، اما نباید به تنهایی از آن استفاده کرد. شبیه مقایسه آن با اسطوره NBA کوبی برایانت است. کوبی یکی از بهترین بسکتبالیست های تمام دوران بود، اما حتی خودش هم نتوانست این عناوین را به تنهایی کسب کند، او نیاز به پشتیبان داشت.

به طور مشابه، ابزار اصلاح فیبوناچی باید در ترکیب با ابزارهای دیگر استفاده شود. در این درس، بیایید آنچه را که تا کنون آموخته‌اید در نظر بگیریم و سعی کنیم آنها را با هم ترکیب کنیم تا به ما کمک کند تا برخی از تنظیمات تجارت شیرین را تشخیص دهیم.آیا همه آماده اید؟ بیایید این پیپ شو را در جاده ها اجرا کنیم!

فیبوناچی Retracement + خطوط پشتیبانی و مقاومتی

یکی از بهترین راه‌ها برای استفاده از ابزار اصلاح فیبوناچی این است که سطوح حمایت و مقاومت بالقوه را شناسایی کنید و ببینید آیا با سطوح اصلاحی فیبوناچی مطابقت دارند یا خیر. اگر سطوح فیبوناچی در حال حاضر سطوح حمایت و مقاومت هستند، و شما آنها را با سایر مناطق قیمتی که بسیاری از معامله‌گران دیگر تماشا می‌کنند ترکیب کنید، در این صورت شانس جهش قیمت از آن مناطق بسیار بیشتر است. بیایید به مثالی نگاه کنیم که چگونه می توانید سطوح حمایت و مقاومت را با سطوح فیبوناچی ترکیب کنید. در زیر نمودار روزانه USD / CHF آمده است.

حالت ایده آل نمودار

همانطور که می بینید، اخیراً روند صعودی داشته است. به این همه به کندل سبز نگاه کن! شما تصمیم می گیرید که می خواهید وارد این باند طولانی USD / CHF شوید. اما سوال این است که 'چه زمانی وارد می شوید؟' شما ابزار اصلاح فیبوناچی را از بین می برید، با استفاده از پایین ترین سطح 1/0123 در 11 ژانویه برای Swing Low و بالاترین در 1/0899 در 19 فوریه برای Swing High. اکنون نمودار شما با تمام سطوح اصلاح فیبوناچی بسیار شیرین به نظر می رسد و آماده برای معامله کردن است.

اکنون که چارچوبی برای افزایش احتمال یافتن ورودی محکم داریم، می‌توانیم به این سؤال پاسخ دهیم که «کجا باید وارد شوید؟» کمی به عقب نگاه می‌کنید و می‌بینید که قیمت 1/0510 در گذشته سطح مقاومت خوبی بود و اتفاقاً با سطح اصلاحی فیبوناچی 50% همخوانی داشت. اکنون که خراب شده است، می تواند به پشتیبانی تبدیل شود و مکان خوبی برای خرید باشد.مقاومت تبدیل به پشتیبانی در 50% بازگشت شد و قیمت در نهایت به بالاترین حد خود رسید

اگر سفارشی در حدود 50٪ فیب تنظیم کرده باشید، یک کمپینگ بسیار خوشحال خواهید بود! ممکن بود لحظات بسیار پرتنشی وجود داشته باشد، به خصوص در دومین آزمایش سطح پشتیبانی در 1 آوریل. پرایس سعی کرد از سطح حمایت عبور کند اما نتوانست زیر آن را ببندد. در نهایت، این جفت از Swing High عبور کرد و روند صعودی خود را از سر گرفت.

شما می توانید همین تنظیم را در یک روند نزولی نیز انجام دهید. نکته این است که شما باید به دنبال سطوح قیمتی باشید که به نظر می رسد در گذشته مناطق مورد علاقه بوده اند. اگر در مورد آن فکر کنید، احتمال بیشتری وجود دارد که قیمت از این سطوح جهش کند چرا؟ اول، همانطور که در درجه اول بحث کردیم، سطوح حمایت یا مقاومت قبلی معمولاً مناطق خوبی برای خرید یا فروش هستند زیرا سایر معامله گران نیز مانند یک شاهین به این سطوح نگاه می کنند.

دوم، از آنجایی که ما می دانیم که بسیاری از معامله گران از ابزار اصلاح فیبوناچی نیز استفاده می کنند، ممکن است خودشان به دنبال افزایش سطح بازگشتی باشند. از آنجایی که معامله گران به سطوح حمایت و مقاومت یکسان نگاه می کنند، احتمال زیادی وجود دارد که تعداد زیادی سفارش در آن سطوح قیمتی وجود داشته باشد. در حالی که هیچ تضمینی وجود ندارد که قیمت از آن سطوح جهش کند، حداقل می توانید در مورد معامله خود اطمینان بیشتری داشته باشید. پس از همه، قدرت در اعداد وجود دارد! به یاد داشته باشید که تجارت همه چیز در مورد احتمالات است. اگر به معاملات با احتمال بالاتر پایبند باشید، در بلندمدت شانس بیشتری برای پیشروی وجود دارد.

نحوه استفاده از بازنگری فیبوناچی با خطوط روند

یکی دیگر از ابزارهای خوب برای ترکیب با ابزار اصلاح فیبوناچی، تحلیل خط روند است.به هر حال، سطوح اصلاحی فیبوناچی زمانی که بازار روند رو به رشدی دارد بهترین کار را دارد، بنابراین این بسیار منطقی است! به یاد داشته باشید که هر زمان که یک جفت در یک روند نزولی یا صعودی باشد، معامله گران از سطوح اصلاحی فیبوناچی به عنوان راهی برای وارد شدن به روند استفاده می کنند. پس چرا به دنبال سطوحی نباشید که سطوح فیب با روند مطابقت داشته باشد؟

در اینجا نمودار ساعته AUD / JPY آمده است. همانطور که می بینید، قیمت طی چند روز گذشته به یک خط روند صعودی کوتاه مدت احترام گذاشته است. با خود فکر می کنید، 'هوم، این یک روند صعودی شیرین است. من می خواهم AUD / JPY بخرم، حتی اگر فقط برای یک معامله کوتاه مدت باشد. فکر می‌کنم وقتی جفت دوباره به خط روند رسید، خرید خواهم کرد.» با این حال، قبل از انجام این کار، چرا به جعبه ابزار فارکس خود دست پیدا نمی کنید و ابزار اصلاح فیبوناچی را بیرون نمی آورید؟ بیایید ببینیم آیا می توانیم قیمت ورودی دقیق تری به دست آوریم.

در اینجا ما سطوح اصلاح فیبوناچی را با استفاده از Swing low در 82/61 و Swing High در 83/84 ترسیم کردیم. توجه کنید که چگونه سطوح 50% و 61/8% Fib توسط خط روند افزایشی تقاطع می‌شوند. آیا این سطوح می توانند به عنوان سطوح پشتیبانی بالقوه عمل کنند؟ فقط یک راه برای فهمیدن وجود دارد! خط روند و پشتیبانی در سطح اصلاحی فیبوناچی 61/8 درصد حفظ می شود

حدس بزن چی شده؟ سطح اصلاحی فیبوناچی 61/8% حفظ شد، زیرا قیمت قبل از بازگشت دوباره به سمت بالا برگشت. اگر چند دستور را در آن سطح تنظیم کرده بودید، یک ورودی عالی داشتید!چند ساعت پس از لمس خط روند، قیمت مانند Astro Boy که از Swing High می‌گذرد، بزرگ‌تر شد. آیا خوشحال نیستید که اکنون این را در جعبه ابزار معاملاتی خود دارید؟ همانطور که می بینید، استفاده از ابزار اصلاح فیبوناچی بسیار سودمند است، حتی اگر قصد دارید در یک آزمون مجدد خط روند وارد شوید.

ترکیب هر دو سطح حمایت یا مقاومت مورب و افقی می تواند به این معنی باشد که معامله گران دیگر نیز به این سطوح توجه دارند.البته توجه داشته باشید، مانند سایر ابزارهای طراحی، ترسیم خطوط روند نیز می تواند بسیار ذهنی باشد.شما دقیقا نمی دانید که معامله گران دیگر چگونه آنها را ترسیم می کنند، اما می توانید روی یک چیز حساب کنید - اینکه یک روند وجود دارد!اگر می بینید که یک روند صعودی در حال توسعه است، باید به دنبال راه های طولانی باشید تا شانس بیشتری برای تجارت سودآور به شما بدهد.

می توانید از ابزار اصلاح فیبوناچی برای کمک به یافتن نقاط ورودی بالقوه استفاده کنید.در اینجا چیزی است که پس از معکوس شدن قیمت از سطح اصلاح فیبوناچی اتفاق افتاد:

1. قیمت در سطح 38/2 درصد پشتیبانی پیدا کرد
2. سطح 50% به عنوان حمایت اولیه حفظ شد، سپس به منطقه مورد علاقه تبدیل شد
3. سطح 61/8٪ نیز قبل از کاهش قیمت برای آزمایش Swing Low قبلی، به منطقه مورد علاقه تبدیل شد
4. اگر به آینده نگاه کنید، متوجه خواهید شد که سطح توسعه 100٪ نیز به عنوان پشتیبانی عمل می کند

ما می‌توانستیم سود را در سطوح 38/2 و 50 درصد یا 61/8 درصد کاهش دهیم. همه این سطوح به عنوان حمایت عمل می کردند، احتمالاً به این دلیل که معامله گران دیگر نیز برای کسب سود، مراقب این سطوح بودند.

سطوح بازگشتی فیبوناچی در تحلیل تکنیکال

سطوح بازگشتی فیبوناچی (Fibonacci Retracement levels) خط‌های افقی هستند که نشان‌دهندهٔ مناطقِ احتمالی حمایت و مقاومت می‌باشند. ​

این سطوح براساس اعداد فیبوناچی ایجاد شده‌اند. هر سطر با یک درصد، مشخص شده است. این درصد نیز از میزان بازگشت قیمتی نسبت به‌حرکت اصلی قبلی حاصل می‌شود.

سطوح فیبوناچی برگشتی شامل 23.6، 38.2، 61.8 و 78.6 درصد می‌باشند. با وجود این که سطح 50 درصد جزو سطوح رسمی ‌فیبوناچی به‌شمار نمی‌آید، اما بسیاری از ‌معامله‌گران از این سطح نیز در معاملات خود استفاده می‌کنند.

این اندیکاتور، اندیکاتور کاربردی می‌باشد زیرا می‌تواند بین دو نقطه قیمتی مهم (که معمولاً بالاترین و پایین‌ترین نقاط هستند) رسم شوند. سپس اندیکاتور فیبوناچی بازگشتی سطوح یاد شده را در بین این دو نقطه ایجاد می‌کند.

در نظر بگیرید که قیمت سهام 10 دلار رشد می‌کند و سپس به‌میزان 2.36 دلار افت می‌کند. در این حالت، قیمت این سهم حدود 23.6 درصد برگشت داشته است، که این برابر با یک سطح فیبوناچی می‌باشد.

اعداد فیبوناچی در طبیعت نیز یافت می‌شوند. بنابراین، بسیاری از ‌معامله‌گران باور دارند که می‌توان از این اعداد در بازارهای مالی نیز استفاده نمود.

سطوح بازگشتی فیبوناچی. منبع اینوستوپدیا به نقل از تریدینگ ویو
نکات کلیدی:

• سطوح بازگشتی فیبوناچی می‌توانند هر دو نقطه‌ای که ‌معامله‌گر ‌آن‌ها را با یکدیگر مرتبط می‌داند – که معمولاً بالاترین و پایین ترین نقاط یک حرکت قیمتی هستند – را به یکدیگر مرتبط سازند.
• سطوح درصدی نشان‌دهندهٔ مناطق قیمتی هستند که قیمت در آنجا می‌تواند مدتی توقف داشته و یا بازگشت قیمتی انجام دهد.
• بیشتر نسبت‌های استفاده شده برابر با 23.6 درصد، 38.2 درصد، 50 درصد، 61.8 درصد و 78.6 درصد می‌باشند.
• از این سطوح نباید به‌تنهایی برای معامله کردن استفاده کرد، زیرا امکان بازگشت قیمتی پس از لمس شدن سطح خاصی از این نوع فیبوناچی وجود دارد.

فرمول محاسبه سطوح بازگشتی فیبوناچی​

سطوح بازگشتی فیبوناچی فرمول خاصی ندارند. زمانی که این اندیکاتورها بر روی یک نمودار اعمال می‌شوند، ‌معامله‌گر دو نقطه را انتخاب می‌کند. زمانی که این دو نقطه انتخاب شدند، خط‌هایی به‌علاوه درصد میزان حرکت ‌آن‌ها رسم می‌شود.

فرض کنید که قیمت سهمی‌از 10 دلار تا 15 دلار افزایش می‌یابد، و ما از این دو سطح قیمتی جهت اعمال اندیکاتور فیبوناچی بازگشتی استفاده می‌کنیم. در این حالت، سطح 23.6 درصدی در سطح قیمتی 13.82 دلار و سطح بازگشتی 50 درصدی در سطح 12.5 دلار خواهد بود.

چگونه سطوح مختلف فیبوناچی بازگشتی را محاسبه کنیم؟​

همان‌طور که بالاتر به آن اشاره شد، فرمول خاصی برای محاسبه شدن در سطوح بازگشتی فیبوناچی وجود ندارد. ‌آن‌ها تنها درصدهای ‌‌ساده‌ای هستند که پس از اعمال شدن این اندیکاتور در محدودهٔ خاصی از نمودار به ما نشان داده می‌شوند.

با این وجود، اعداد فیبوناچی اعدادی محسورکننده می‌باشند. ‌آن‌ها براساس نسبتی به نام نسبت طلایی (Golden ratio) پایه‌گذاری ‌‌شده‌اند.

شروع این توالی قیمتی با اعداد 0 و 1 می‌باشد. پس از آن، شما باید دو عدد قبلی را با یکدیگر جمع کنید تا رشتهٔ اعدادی به‌شکل زیر بسازید:

0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987…

سطوح بازگشتی فیبوناچی از اعداد این رشته حاصل ‌‌شده‌اند. همان‌طور که در این توالی قیمتی به‌جلو می‌رویم با تقسیم یک عدد به عدد بعدی‌اش به‌نسبت 0.618 (و یا 61.8 درصد) می‌رسیم.

با تقسیم عددی بر دو عدد بعد از خود، به نسبت 0.382 یا 38.2 درصد خواهیم رسید. تمامی‌نسبت‌ها، به‌غیر از نسبت 50 درصد، براساس محاسبات ریاضی حاصل ‌‌شده‌اند که در توالی اعداد فیبوناچی وجود دارند.

جالب است بدانید که نسبت طلایی 1.618 و یا عکس آن 0.618 در رشد دانه‌های آفتابگردان، شکل‌گیری کهکشان‌ها، صدف‌ها، مصنوعات تاریخی و همچنین معماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سطوح بازگشتی فیبوناچی چه چیزهایی به شما می‌گوید؟​

سطوح بازگشتی فیبوناچی می‌توانند به‌عنوان مناطقی جهت قرار دادن دستورات ‌‌معامله‌ای انتخاب شوند، همچنین از ‌آن‌ها برای قرار دادن دستور استاپ حفاظتی (Stop loss order) و یا تعیین اهداف قیمتی استفاده کرد.

برای مثال، یک ‌معامله‌گر ممکن است حرکت قیمت یک سهم را به‌سمت بالاتر ببیند. پس از یک حرکت به سمت بالا، این قیمت تا سطح 61.8 درصدی افت می‌کند (بازگشت قیمتی انجام می‌دهد).

سپس، سهم دوباره شروع حرکت به سمت بالا می‌کند. از آنجایی که این بازگشت قیمتی در یک روند کلی رو به بالا و در یکی از سطوح فیبوناچی رخ داده است، ‌معامله‌گر تصمیم می‌گیرد تا به معاملهٔ خرید وارد شود. ‌

معامله‌گر ممکن است یک دستور استاپ حفاظتی را در سطح 61.8 درصدی قرار دهد، زیرا ادامهٔ حرکت قیمتی به زیر این سطح ممکن است نشانهٔ این باشد که رالی قیمتی پایان یافته است و ماندن در پوزیشن لانگ منطقی نیست.

حمیده آقایی

عضو شناخته سطوح فیبوناچی Retracement شده

سطوح فیبوناچی همچنین در قسمت‌های دیگر تحلیل تکنیکال نیز دیده می‌شوند. برای مثال، می‌توانیم این سطوح را در الگوهای گارتلی (Gartley Patterns) و تئوری امواج الیوت (Elliott wave theory) نیز ببینیم.

پس از یک حرکت قابل توجه قیمتی به سمت بالا یا پایین، این نوع از تحلیل‌های تکنیکال نشان می‌دهند که امکان بازگشت قیمتی در کدام یک از سطوح بازگشتی فیبوناچی بیشتر است.

سطوح فیبوناچی برگشتی برخلاف میانگین‌های متحرک، قیمت‌هایی ثابت هستند که تغییر نمی‌کنند. طبیعت ثابت این سطوح قیمتی به ما این اجازه را می‌دهد تا بتوانیم سریع و به آسانی ‌آن‌ها را شناسایی نماییم.

این ویژگی به ‌معامله‌گران و ‌سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا بتوانند عمل ‌‌پیش‌بینی و واکنش به حرکات قیمت را عاقلانه انجام دهند، زیرا ممکن است حرکت قیمتی در جهت مدنظر ادامه یابد و یا اینکه یک بازگشت قیمتی یا یک شکست (Break) رخ دهد.

تفاوت بین فیبوناچی برگشتی و فیبوناچی گسترشی (Fibonacci Retracement and Fibonacci Extensions)​

در حالی که فیبوناچی برگشتی میزان درصدهای حرکت احتمالی قیمت در یک بازگشت قیمتی را به ما نشان می‌دهد، فیبوناچی‌های گسترشی درصدهایی را به ما نشان می‌دهند که امکان حرکت قیمت تا آن سطح‌ها در یک روند اصلی وجود دارد.

برای مثال، قیمت یک سهم از 5 دلار به 10 دلار می‌رسد و سپس به سطح 7.5 دلاری باز می‌گردد. حرکت قیمت از 10 دلار تا 7.5 دلار را بازگشت می‌نامند. اگر قیمت دوباره به سمت بالا حرکت کند و به سطح 16 دلاری برسد، در اینجا شاهد عمل گسترشی خواهیم بود.

محدودیت‌های استفاده از سطوح فیبوناچی بازگشتی​

در حالی که سطوح بازگشتی به ما نشان می‌دهند که قیمت در کدام یک از سطوح ممکن سطوح فیبوناچی Retracement است با مقاومت و یا حمایت روبرو شود، هیچ تضمینی وجود ندارد که قیمت در آن نقطه‌ها متوقف شود.

به همین دلیل است که معمولاً ‌معامله‌گران از سیگنال‌های تأیید دیگری نیز استفاده می‌کنند، مانند قیمتی که از این سطوح شروع به بازگشت نموده است.

ایراد دیگری که به سطوح بازگشتی فیبوناچی وارد است این است که تعداد زیادی از این سطوح وجود دارند، و قیمت ممکن است در نزدیکی هر یک از ‌آن‌ها برگشت نماید.

مشکل اینجا است که ‌معامله‌گران نیاز به تلاش و تقلای زیادی دارند تا بتوانند متوجه شوند که کدام سطح در چه زمانی مثمرثمر واقع می‌شود.

زیرا زمانی که یکی از این سطوح کار نکند، می‌توان همیشه این ایراد را به ‌معامله‌گر وارد کرد که او می‌بایست به سطوح بازگشتی دیگری نیز نگاهی می‌کرد.

egy) مورد استفاده قرار می‌گیرند.​

در این سناریو، معامله‌گران یک اصلاح در روند را مشاهده کرده و سعی می‌کنند تا با استفاده از سطوح فیبوناچی ورودی کم‌ریسک در جهت روند اولیه داشته باشند.

معامله‌گرانی که از این استراتژی استفاده می‌کنند، احتمال می‌دهند که قیمت در یکی از سطوح فیبوناچی به حرکت در جهت روند اولیه ادامه داده و به همین جهت، به معامله وارد می‌شوند.

برای مثال، نمودار روزانه جفت‌ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD) را در شکل زیر می‌بینید. می‌توانید مشاهده کنید که یک روند نزولی اصلی در تاریخ ماه مِی سال 2014 شکل‌ گرفته است (نقطه A). قیمت در ماه ژوئن به کف رسیده (نقطه B) و حدود 38.2 ٪ از سطوح اصلاحی فیبوناچی را (نقطه C) به‌عنوان اصلاح طی کرده است.

نمودار روزانه جفت‌ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD) را در این شکل می‌بینید. می‌توانید مشاهده کنید که یک روند نزولی اصلی در تاریخ ماه مِی سال 2014 شکل‌ گرفته است (نقطه A). قیمت در ماه ژوئن به کف رسیده (نقطه B) و حدود 38.2 ٪ از سطوح اصلاحی فیبوناچی را (نقطه C) به‌عنوان اصلاح طی کرده است.

در این حالت، سطح 38.2 ٪ یک سطح عالی برای ورود به یک موقعیت معاملاتی فروش (Short position) و کسب سود از حرکات نزولی روند بوده است.

شکی وجود ندارد که بسیاری از معامله‌گران سطح 50 ٪ و 61.8 ٪ را نیز زیر نظر سطوح فیبوناچی Retracement خود داشته‌اند. اما در این نمودار می‌بینیم که بازار آن‌قدر از قدرت صعودی برخوردار نبوده است که بتواند به آن نقاط برسد. به‌جای آن، جفت ارز EUR/USD از نقطه C، حرکت به سمت پایین را آغاز کرده و توانسته با حرکتی نسبتاً روان، کف قیمتی ایجادشده در نقطهٔ B را بشکند.

احتمال بازگشت قیمتی زمانی افزایش می‌یابد که یک سری از سیگنال‌های تکنیکال پس از رسیدن قیمت به‌سطحِ مشخصی از فیبوناچی‌ها، با یکدیگر تلاقی داشته باشند.

دیگر اندیکاتورهای تکنیکالی محبوب که در کنار سطوح فیبوناچی استفاده می‌شوند شامل الگوهای کندلی (candlestick patterns)، خط روند (trendlines)، حجم معاملاتی (trading volume)، نوسان‌سنج‌های شتاب قیمت (momentum oscillator) و میانگین‌ متحرک (moving averages) می‌باشند. دستهٔ زیادی از تأییدیه‌های اندیکاتوری وجود دارند که می‌توانند سیگنال بازگشت قیمتی صادرشده را تقویت کنند.

سطوح اصلاحی فیبوناچی در بسیاری از ابزارهای مالی مانند سهام (stocks)، کالاها (commodities) و بازار مبادلات ارزهای خارجی فارکس (Foreign Currency Exchanges – FOREX) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همچنین می‌توان از آن‌ها در تایم فریم‌های متفاوت استفاده کرد. هرچند، به‌مانند دیگر اندیکاتورهای تکنیکال قدرت پیش‌بینی ابزار فیبوناچی نیز نسبی بوده و بستگی به تایم فریم مورد استفاده دارد.

هرچه تایم فریم بلندمدت‌تر باشد، احتمال صحیح بودن پیش‌بینی‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال، یک سطح اصلاحی 38.2 ٪ در یک نمودار هفتگی بسیار مهم‌تر از یک سطح اصلاحی 38.2٪ در یک نمودار پنج دقیقه‌ای است.

استفاده از فیبوناچی گسترشی​

در حالی که می‌توان از سطوح اصلاحی فیبوناچی برای پیدا کردن نقاط احتمالی حمایت و مقاومت در بازار – محل‌هایی که معامله‌گران می‌توانند با امید گرفتن کل روند وارد معاملات شوند – استفاده کرد، فیبوناچی گسترشی (Fibonacci extension) می‌تواند این استراتژی را با مشخص نمودن اهداف سود، تکمیل کند.

سطوح فیبوناچی گسترشی شامل تعدادی از سطح‌های قیمتی می‌باشد که فراتر از سطح استاندارد 100 ٪ ترسیم شده و توسط معامله‌گران برای یافتن نقاط خروج مناسب، مورد استفاده قرار می‌گیرند. سطوح اصلی فیبوناچی گسترشی شامل 161.8 ٪، 261.8 ٪ و 423.6 ٪ می‌باشند.

حال با نگاه کردن به نمودار جفت‌ارز یورو به دلار آمریکا (EUR/USD)، به بررسی یک مثال می‌پردازیم:

به سطوح فیبوناچی گسترشی رسم شده در نمودار بالا نگاهی بیاندازید. می‌توانیم یک هدف قیمتی (Price Target) احتمالی را برای معامله‌گری که معامله‌اش را از سطح اصلاحی 38.2 ٪ مثال قبلی نگه داشته است مشاهده کنیم. معامله‌ای که تا سطح 161.8 ٪ در قیمت 1.3195 حرکت کرده است.

جمع‌بندی​

سطوح اصلاحی فیبوناچی می‌تواند نقاط بازگشت قیمتی را با دقتی بالا به‌نمایش بگذارند. هرچند معامله با استفاده از آن‌ها راحت نمی‌باشد. بهترین روش برای استفاده از این سطوح،‌ به کارگیری آن‌ها در یک استراتژی معاملاتی می‌باشد.

به‌طور ایدئال، این استراتژی به‌دنبال تلاقی‌ای از سیگنال‌های چندین اندیکاتور جهت تشخیص نقاط احتمالی بازگشت قیمتی می‌باشد. مناطقی که ورودی کم‌ریسک (Low-risk entry) با سود بالا محسوب می‌شوند.

هرچند ابزارهای معاملاتی فیبوناچی، از مشکلی مشابه با تمامی استراتژی‌های معامله‌گری– حتی تئوری امواج الیوت – رنج می‌برند. با این حال، بسیاری از معامله‌گران با استفاده از نسبت‌های فیبوناچی (Fibonacci ratios) و سطوح اصلاحی توانسته‌اند به موفقیت‌های خوبی در روندهای طولانی‌مدت قیمت دست پیدا کنند.

آشنایی و نحوه استفاده از ابزارهای فیبوناچی

یکی از اصطلاحاتی که در تحلیل های تکنیکال کاربرد زیادی دارد فیبوناچی یا فیبونانچی (Fibonacci) است. در این مقاله قصد داریم به آموزش ابزارهای فیبوناچی، کاربردها و نحوه استفاده از آن در تحلیل تکنیکال بپردازیم. قبل از هر چیز بد نیست با مطالعه مقدمه‌ای اطلاعات بیشتری درباره نحوه ابداع و مبدع آن کسب کنید.

آنچه در این مقاله میخوانید :

آشنایی با فیبوناچی

لئوناردو فیبوناچی یک ریاضی‌دان ایتالیایی بود که در سال‌های ۱۱۷۰ تا ۱۲۵۰ در پیزا زندگی می‌کرد. از اقدامات شاخص وی می توان به ترویج نظام اعداد هندوعربی اشاره کرد. او در سال ۱۲۰۲ کتابی درباره دنباله اعداد فیبوناچی نوشت که در آن ترتیبی از اعداد را معرفی کرد که کاربردهای زیادی در ریاضیات و حتی طبیعت داشت.

این دنباله معرفی شده با صفر و یک شروع شده و بعد از آن هر عدد از حاصل جمع دو عدد قبلی به دست می‌آید. این عملیات تا رسیدن به عدد ۵۵ ادامه پیدا کرده و بعد از آن هر عدد حاصل ضرب ۱.۶۱۸ در عدد قبلی است. به این ترتیب دنباله زیر به دست می‌آید:

۰, ۱, ۱, ۲, ۳, ۵, ۸, ۱۳, ۲۱, ۳۴, ۵۵, ۸۹, ۱۴۴,…

عدد ۱.۶۱۸ که برای به دست آوردن مقادیر این دنباله استفاده شده به نام نسبت طلایی شناخته می‌شود. این نسبت طلایی از انجام محاسبات ریاضی روی اضلاع یک ستاره پنج پر (پنتاگرام) به دست آمده و در اشکال مختلفی در طبیعت از جمله ساختار گل ها، صدف حلزون، امواج دریا، اعضای بدن انسان و … قابل مشاهده است.

پنج ضلعی و نسبت طلایی

اما چه ارتباطی بین این نسبت‌ها و اعداد با معاملات بازارهای مالی وجود دارد؟

در پاسخ به این سؤال می‌توان گفت که در بازارهای مالی، فیبوناچی یک ابزار روان شناسی محسوب می‌شود زیرا قیمت‌ها به طور جالبی به سطوح مختلف فیبوناچی واکنش نشان می‌دهند. یعنی این اعداد و نسبت های فیبوناچی در بازارهای مالی به ما در پیش بینی حرکات آینده قیمت کمک می‌کنند.

سطوح فیبوناچی چیست؟

ابزارهای فیبوناچی مختلفی وجود دارند که برای نشان دادن اطلاعات مختلفی مورداستفاده قرار می گیرند. مهم ترین این ابزارها فیبوناچی اصلاحی (Retracement) و اکستنشن (Extension) هستند که سطوح واکنش قیمت را نشان می دهند. فیبوناچی خارجی، اکسپنشن، پروجکشن، آرک، فن،کانال، محدوده زمانی از انواع دیگر ابزارهای فیبوناچی هستند که هریک کاربرد جداگانه ای دارد. اما سطوح فیبوناچی که در تحلیل ها به وفور مورداستفاده قرار می گیرند سطوح فیبوناچی Retracement اغلب با استفاده از فیبوناچی ریتریسمنت و اکستنشن به دست می آیند که در این مقاله به آنها می پردازیم.

نسبت طلایی یا ۱.۶۱۸ مهم ترین سطح اکستنشن فیبوناچی است و با معکوس کردن آن، عدد ۰.۶۱۸ به دست می‌آید که مهم ترین سطح ریتریسمنت فیبوناچی را تشکیل می‌دهد.

سایر سطوح مهم ریتریسمنت فیبوناچی عبارت‌اند از: سطح صفر، ۰.۲۳۶، ۰.۳۸۲، ۰.۵۰۰، ۰.۶۱۸، ۰.۷۸۶ و سطح یک. این اعداد را معمولاً به صورت درصد بیان می‌کنند بنابراین سطوح مهم ریتریسمنت سطح صفر، ۲۳.۶، ۳۸.۲، ۵۰، ۶۱.۸، ۷۸.۶ و ۱۰۰ درصد هستند. البته سطح ۵۰ جزو دنباله فیبوناچی نبوده و بعداً به دلیل تأثیر روانی بالای آن بر واکنش‌های قیمتی، به سطوح مهم این ابزار اضافه شده است.

در ابزار اکستنشن فیبوناچی، هم سطوح ۰.۳۸۲، ۰.۵۰۰، ۰.۶۱۸، ۰.۷۸۶، ۱.۲۷۲ و ۱.۶۱۸ مهم ترین سطح ها هستند. البته شما نیازی به حفظ کردن این سطوح یا یادگیری محاسبات ریاضی آن نخواهید داشت چرا که با رسم فیبوناچی در نمودار، محاسبات به صورت خودکار انجام سطوح فیبوناچی Retracement شده و این سطوح با خط‌های رنگی به شما نشان داده می‌شوند.

دلیل محبوبیت ابزارهای فیبوناچی

مهم ترین علت محبوبیت فیبوناچی در تحلیل تکنیکال، سهولت استفاده از آن است. معامله گران تازه کار در بازارهای مالی با حداقل آموزش می توانند از این ابزار به نحو موثری استفاده کنند در حالی که کار با بسیاری از ابزارهای تحلیل تکنیکال نیازمند یادگیری و توجه به نکات خاص است.

یکی دیگر از دلایل محبوبیت فیبوناچی قدرت پیش بینی آن است. ابزارهای فیبوناچی به خصوص سطوح به دست آمده از فیبوناچی اصلاحی نسبت به برخی اندیکاتورهای پرکاربرد قدرت بیشتری در پیش بینی حرکات آینده قیمت دارد.

رسم فیبوناچی در نمودار

قبل از رسم نمودار باید دو نکته را به خاطر داشته باشید. اول اینکه ابزار فیبوناچی تنها در شرایط روندی قابل استفاده است بنابراین اگر بازار روند خاصی را نشان نمی‌دهد رسم فیبوناچی نمی‌تواند اطلاعات مناسبی را در اختیار ما قرار دهد.

برای دسترسی به این ابزار کافیست در تریدینگ ویو روی Fib retracement کلیک کنید.

دوم اینکه برای رسم فیبوناچی علاوه بر روند نیاز به یک بار عقب‌نشینی قیمت داریم که به آن ریتریسمنت گفته می‌شود. ریتریسمنت حرکت قیمت خلاف روند اصلی را نشان می‌دهد.

هر دو مدل ریتریسمنت و اکستنشن با یک ابزار در نمودار رسم می‌شوند. با انتخاب ابزار فیبوناچی و کلیک روی یک نقطه و حرکت دادن ماوس در جهت‌های مختلف، سطوح فیبوناچی رسم می‌شوند.

برای رسم فیبوناچی به دو نقطه نیاز داریم. در روندهای صعودی، ریتریسمنت فیبوناچی را همیشه از چپ به راست و از یک کف تا یک قله رسم می‌کنیم. در مقابل، در یک روند نزولی، فیبوناچی از چپ به راست و از یک قله تا پایین‌ترین کف رسم می شود.

تفاوت کاربرد اکستنشن با ریتریسمنت در حرکتی است که در نظر می گیرند. ریتریسمنت سطوح را در ارتباط با یک پولبک نشان می دهد در حالی که اکستنشن حرکت روندی را در نظر می گیرد. به عنوان مثال وقتی قیمت یک ارز دیجیتال از ۵ دلار به ۱۰ دلار می رسد و سپس تا ۷.۵ دلار افت می کند، افت قیمت از ۱۰ به ۷.۵ دلار یک ریتریسمنت است. حال اگر قیمت دوباره شروع به رالی کند و تا ۱۶ دلار افزایش باید، این یک اکستنشن است.

از این ابزار می‌توان در هر تایم فریم و همراه با هر ابزار تحلیلی دیگر و حتی به صورت ترکیبی چندین فیبوناچی در کنار هم استفاده کرد. فیبوناچی یکی از پرکاربردترین ابزارها در تحلیل تکنیکال در بازار ارزهای دیجیتال است که می‌تواند با وجود نوسان زیاد، رفتار قیمت را تا حد زیادی به درستی پیش بینی کند.

کاربرد ابزارهای فیبوناچی

مهم ترین کاربرد ابزارهای فیبوناچی تعیین سطوح حمایت و مقاومت احتمالی است. یافتن این سطوح به تحلیل گران کمک می کند مناطق احتمال بازگشت قیمت به روند اصلی را پیش بینی کرده و بر اساس آن نقاط ورود به معاملات، حدضرر، حد سود و اهداف قیمتی را تعیین نمایند.

از فیبوناچی به صورت های دیگر در الگوهای گارتلی و امواج الیوت نیز استفاده می شود. پس از حرکات قابل توجه به بالا یا پایین، در این نوع تحلیل ها مشخص شده بازگشت روندها در نزدیکی برخی سطوح فیبوناچی صورت می گیرد.

سطوح فیبوناچی ثابت هستند یعنی یک عدد مشخص را نشان می دهند و با حرکات قیمتی در طول زمان مانند میانگین های متحرک تغییر نمی سطوح فیبوناچی Retracement کنند. بنابراین با نزدیک شدن قیمت به یک سطح فقط می توان شکسته شدن یا بازگشت قیمت را از آن سطح پیش بینی کرد.

از سطوح حمایتی تعیین شده با استفاده از فیبوناچی برای تعیین نقطه ورود به معامله و تعیین حد ضرر استفاده می شود در حالی که سطوح مقاومتی برای تعیین اهداف قیمتی و حد سود به کار گرفته می شوند.

مثلا در نمودار بیت کوین اگر در سطح ۰.۳۸۲ با قیمت ۵۳۱۹۸ دلار وارد معامله شده باشید می توانید سطوح بالاتر از این قیمت را به عنوان اهداف قیمتی و حد سود خود مشخص کرده و حدضرر را کمی پایین تر از این سطح مثلا در ۵۳۰۰۰ دلار تعیین کرد.

نکته مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است که اگرچه فیبوناچی یکی از ابزارهای قدرتمند و پرکاربرد در تحلیل تکنیکال است اما همیشه نمی‌تواند پیش بینی های دقیقی ارائه کند چون به آمار و احتمالات متکی است. پس بهتر است از این ابزار به تنهایی استفاده نشود. با استفاده همزمان از اندیکاتورها و ابزارهای دیگر تحلیل تکنیکال می‌توان میزان موفقیت و درستی پیش سطوح فیبوناچی Retracement بینی ها را به طور قابل توجهی افزایش داد.

برای روشن تر شدن موضوع بهتر است چند نمونه را با هم مرور کنیم. به عنوان مثال به نمودار زیر برای جفت بیت کوین / دلار دقت کنید.

نمودار یک روزه قیمت بیت کوین / دلار

در اینجا فیبوناچی از نقطه ۱ تا نقطه ۲ در یک روند صعودی رسم شده است. بعد از این موج صعودی یک ریتریس یا عقب نشینی قیمت رخ داده که ما قصد داریم حرکات بعدی آن را پیش بینی کنیم.

همان طور که می بینید قیمت اکنون در نزدیکی سطح ۰.۳۸۲ قرار گرفته و در صورت افزایش امکان برخورد با آن وجود دارد. آن چنان که از کندل های قبلی مشخص است، قیمت چندین بار برای بالارفتن از این سطح تلاش کرده اما با برخورد با آن دچار افت شده است. در کندل های قبل تر هم مدت کوتاهی پس از عبور از این سطح دوباره قیمت تا زیر آن کاهش یافته است. واکنش های قیمت به این سطح نشان می دهد که سطح ۰.۳۸۲ می تواند به عنوان یک مقاومت محلی مانعی در راه افزایش قیمت بیت کوین باشد. بنابراین قیمت ۵۷۶۴۷ دلار (مقدار نوشته شده داخل پرانتز) را می توان نزدیک ترین مقاومت به قیمت فعلی بیت کوین در نظر گرفت.

همچنین سطح ۰.۵ فیبوناچی واقع در ۵۴۱۸۰ دلار را می توان به عنوان نزدیک ترین حمایت محسوب کرد زیرا قیمت دو بار با رسیدن به آن واکنش نشان داده و به روند صعودی بازگشته است.

از همین نمودار می توان برای تعیین نقطه ورود، اهداف قیمتی، حد سود و حدضرر هم استفاده کرد. مثلا در نمودار بالا، اولین هدف قیمت، همان محدوده مقاومتی گفته شده (۵۷۶۴۷ دلار) است. هدف دوم، سطح بعدی فیبوناچی در محدوده ۶۱۹۰۰ دلار و هدف سوم محدوده سقف تاریخی در حوالی ۶۸۸۰۰ دلار می باشد.

به یک مثال دیگر،این بار در جفت سلو / تتر در یک روند نزولی توجه کنید. در اینجا فیبوناچی از نقطه ۱ که بالاترین سقف و نقطه شروع روند نزولی بوده تا نقطه ۲ که پایین ترین کف بعد از نقطه یک بوده رسم شده است.

نمودار ۴ ساعته قیمت سلو/ تتر

همان طور که می بینید قیمت بین دو سطح صفر و ۰.۲۳ فیبوناچی در نوسان است. اگر قیمت افزایش یابد و به سطح ۰.۲۳ در قیمت ۵.۳۵۹ نزدیک شود، احتمال شکسته شدن این سطح کم است زیرا در محدوده موردنظر ما در نمودار، قیمت سه بار با این سطح برخورد کرده و هر سه بار دچار افت شده و نتوانسته با موفقیت از آن عبور نماید. بنابراین ۵.۳۵۹ تتر یک مقاومت برای سلو است. در مقابل سطح صفر در قیمت ۴.۶۳ تتر، دو بار جلوی افت بیشتر قیمت را گرفته است پس می توان آن را به عنوان یک حمایت در نظر گرفت.

یکی از نکات مهمی که باید در پیش بینی ها لحاظ شود این است که قیمت دقیقا با رسیدن به یک سطح واکنش نشان نمی دهد. این یعنی اگر سطح ۵.۳۵۹ تتر به عنوان مقاومت شناسایی شده، ممکن است قیمت در نزدیکی آن (قبل یا بعد از رسیدن به سطح موردنظر) مثلا در قیمت ۵.۳۵۰ تتر واکنش نشان دهد.

بنابراین سطح های فیبوناچی کاملا دقیق عمل نمی کنند به همین دلیل در پیش بینی ها بیشتر از محدوده های قیمتی صحبت می کنیم نه یک قیمت خاص. مثلا می گوییم محدوده ۵.۳۵ تا ۵.۳۷ تتر یک محدوده مقاومتی محسوب می شود و قیمت در برخورد با یکی از این سطوح واکنش نشان خواهد داد.

قوی یا ضعیف بودن محدوده های مقاومتی و حمایتی را از تعداد واکنش های قیمت در برخورد با آنها و تعداد سطوحی که درون یک محدوده قرار می گیرند می توان مشخص کرد. به عنوان مثال در نمودار بالا، ۰.۵ در قیمت ۵.۱۶۶ تتر،دو بار مانع افزایش قیمت و چهار بار مانع افت قیمت شده است پس می توان آن را به عنوان یک سطح قوی تلقی کرد. در مقابل سطح ۰.۷۸ در ۷.۰۴ تتر را نمی توان سطح مهمی در نظر گرفت زیرا در محدوده روند موردنظر ما هیچ واکنشی به این سطح صورت نگرفته و قیمت به راحتی از آن عبور کرده است.

حالا اگر چندین فیبوناچی مختلف را در روند نزولی سلو از سقف های مختلف تا آخرین کف رسم کنید مشاهده می کنید که برخی از سطوح بسیار به هم نزدیک هستند. به سطوح نزدیک به قیمت فعلی دقت کنید: دو سطح ۰.۲۳ و ۰.۵ با کمترین فاصله در بالای قیمت فعلی قرار دارند که می توان آنها را به عنوان دو مرز تعیین کننده یک محدوده به حساب آورد.

سطح ۰.۲۳ در فیبوناچی طولانی مدت تر به سطوح ۰.۵ فیبوناچی میان مدت و سطح ۱ در فیبوناچی کوتاه مدت تر بسیار نزدیک است. پس محدوده ۵.۳۵۹ دلار تا ۵.۴۰۴ دلار را می توان به عنوان یک محدوده مقاومتی معتبر در نظر گرفت چراکه ۴ بار از افزایش قیمت جلوگیری کرده و یک یار هم به مانع افت قیمت شده است.

رسم چندین فیبوناچی برای تعیین محدوده های مقاومتی و حمایتی

مزایا و معایب فیبوناچی

با وجود محبوبیت ابزارهای فیبوناچی به خصوص فیبوناچی اصلاحی، این ابزار معایبی نیز دارد که تحلیل گران باید در معاملات خود در نظر بگیرند.

نحوه استفاده و رسم فیبوناچی در نمودارها به شخص وابسته است و این یعنی این امکان وجود دارد که دو تریدر همزمان فیبوناچی های مختلفی را در نمودار رسم کنند و بر اساس آن تصمیم گیری نمایند و در نهایت این برای یکی از آن دو سود به همراه آورد و برای دیگری با ضرر همراه شود.

به دلیل اینکه نوسان های قیمتی موجب حرکات مختلفی می شود، امکان رسم فیبوناچی های مختلفی وجود دارد. اینکه کدام یک از این سطوح معتبر است برای تحلیل گران تازه کار قابل تشخیص نیست و امکان اشتباه آنها وجود دارد.

از آنجا که ابزارهای فیبوناچی بر اساس اعداد، دنباله فیبوناچی و محاسبات ریاضی ایجاد شده، ممکن است نتواند شرایط روانی و هیجانی حاکم بر بازار را در پیش بینی ها لحاظ کند.

ابزارهای فیبوناچی تنها می توانند اصلاح احتمالی، بازگشت قیمت و حرکات خلاف روند را پیش بینی کنند و توانایی تایید اندیکاتورهای دیگر و ایجاد سیگنال های قوی یا ضعیف را ندارند. همچنین تضمینی وجود ندارد که قیمت به سطوح فیبوناچی واکنش نشان بدهد به همین دلیل است که از این ابزار همراه با اندیکاتورهای دیگر به صورت مکمل به کار می رود.

سوالات متداول

نحوه کار ریتریسمنت فیبوناچی چگونه است؟

ابزارهای فیبوناچی با استفاده از محاسبات ریاضی سطوحی را که بیشترین احتمال برای واکنش قیمت به آن وجود دارد مشخص می کنند.

فیبوناچی برای چه مواردی به کار می رود؟

به کمک سطوح فیبوناچی می توان نقاط مناسب برای ورود به معاملات، حدضرر، حد سود و اهداف قیمتی را مشخص کرد. همچنین از ابزارهای فیبوناچی در کنار ابزارهای تکنیکال دیگر مانند امواج الیوت استفاده می شود.

آیا فیبوناچی دقیق است؟

ابزارهای فیبوناچی بر اساس عملیات ریاضی سطوح را مشخص می کنند و این یعنی احتمال در تعیین آنها نقش حیاتی دارد. به منظور به حداقل رساندن خطاهای پیش بینی می توان از سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال از جمله انواع اندیکاتورها استفاده کرد.

در چه تایم فریم هایی می توان از فیبوناچی استفاده کرد؟

ابزارهای فیبوناچی در هر تایم فریم و هر بازار مالی قابل استفاده هستند. حتی در روی یک نمودار می توان چندین فیبوناچی مختلف رسم کرد تا نتایج معتبرتری به دست آید.

فیبوناچی اصلاحی؛ دنباله فیبوناچی چطور به تحلیل تکنیکال کمک می‌کند؟

احتمالا از دوران مدرسه نام فیبوناچی، ریاضی‌دان معروف ایتالیایی را به خاطر داشته باشید. نظریه‌های فیبوناچی چنان بنیادین و تاثیرگذار بوده‌اند که در عرصه‌های گوناگون مورد استفاده قرار گرفته‌اند. پای فیبوناچی حتی به بازارهای مالی و تحلیل تکنیکال نیز باز شده و یکی از کاربردی‌ترین اندیکاتورها در تحلیل رفتار قیمتی سهام است. نوع اول اندیکاتور فیبوناچی، ریتریسمنت (Retracement) نام دارد که نام دیگر آن فیبوناچی اصلاحی است. در این مطلب توضیح می‌دهیم که این اندیکاتور چه کاربردهایی در پیش‌بینی رفتار قیمت سهم دارد و چگونه می‌توان آن را روی نمودار پیاده کرد.

فهرست مطالب با دسترسی سریع

فیبوناچی اصلاحی چیست؟

اگر بخواهیم فیبوناچی اصلاحی (Fibonacci Retracement) را توضیح دهیم، به طور کلی باید بگوییم که این ابزار کمکی می‌توانند در کنار سایر ابزار تحلیلی، اطلاعات مهمی از سهام را در اختیار ما قرار دهند. اگر خاطرتان باشد در کتاب ریاضی مدرسه با دنباله فیبوناچی آشنا شده‌ایم. این دنباله از یک سری اعداد تشکیل شده است. چند عدد ابتدایی در این دنباله از این قرار هستند:

… ,۲۱ ,۱۳ ,۸ ,۵ ,۳ ,۲ ,۱ ,۱

این دنباله به همین ترتیب ادامه پیدا می‌کند. برای محاسبه هر عدد در این دنباله کافی است دو رقم قبلی را با هم جمع کنید. یعنی عدد ۱۳ در این دنباله حاصل جمع دو عدد قبلی (۵ و ۸) است.

این دنباله در بخش‌های مختلف سطوح فیبوناچی Retracement اقتصادی و مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از موارد استفاده آن در تحلیل تکنیکال است. به کمک این دنباله‌ها می‌توانیم نسبت‌هایی را به دست آوریم که در تحلیل‌ها از آن‌ها استفاده می‌شود.

نسبت‌های فیبوناچی اصلاحی

برای به دست آوردن این نسبت‌ها چند عمل ریاضی لازم است. در همین راستا اگر هر عدد را بر عدد بعدی‌اش تقسیم کنیم، نسب اول به دست می‌آید. یعنی تقسیم دو بر سه‌ یا سه بر پنج. با انجام این تقسیم‌ها یک عدد ثابت به دست می‌آید که برابر است با ۰.۶۱۸ . این عدد را از این به بعد به نسبت اول می‌شناسیم.

در صورت تقسیم هر عدد بر دو عدد بعد از خود نسبت دوم هم به دست خواهد آمد که برابر است با ۰.۳۸۲.

به همین ترتیب زمانی که یک عدد را بر سه عدد بعدی‌اش تقسیم می‌کنیم، می‌توانیم نسبت سوم را محاسبه کنیم. بر این اساس نسبت سوم برابر است با ۰.۲۳۶.

این نسبت‌ها مربوط به فیبوناچی ریتریسمنت هستند که در تحلیل تکنیکال از آن‌ها استفاده می‌کنیم. اکنون سه عدد ثابت داریم که با اضافه کردن دو نسبت ثابت دیگر شمار این اعداد به پنج می‌رسند. این دو نسبت عبارت‌اند از ۰.۵ و ۰.۷۸۶.

بررسی سطوح فیبوناچی Retracement

در این بخش قصد داریم پنج سطح فیبوناچی اصلاحی را در روندهای صعودی و نزولی بررسی کنیم. این سطوح از نسبت‌های اول تا پنجم به دست می‌آیند که در بخش قبل درباره آن‌ها توضیح دادیم.

روند صعودی

به تصویر بالا نگاه کنید. فرض کنید مطابق این تصویر حرکتی صعودی از A تا F داشته باشیم. این روند در جایی به پایان می‌رسد و سهم وارد اصلاح و ریزش قیمتی می‌شود. در این تصویر نقطه F نقطه انتهای حرکت صعودی سهم است.

حال اگر روند صعودی سهم را از نقطه A تا F برابر با رشد صد درصدی بگیریم، نسبت‌های فیبوناچی اصلاحی پس از این ریزش سطوح حمایتی را تشکیل می‌دهند. یعنی اگر از A تا F افزایش قیمت ۱۰۰ تومانی داشته باشیم، به همان میزان پس از اصلاح شاهد حمایت خواهیم بود. اگر می‌خواهید مفهوم حمایت و مقاومت در تحلیل تکنیکال را مروری کنید تا نقش سطوح فیبوناچی را بهتر درک کنید، می‌توانید مقاله «حمایت و مقاومت سهم در تحلیل تکنیکال بیانگر چیست؟» را مطالعه کنید.

در تصویر می‌توانید سطوح فیبوناچی را که با رنگ سبز به صورت نقطه‌چین مشخص است، مشاهده کنید. این سطوح، پنج سطح فیبوناچی retracement هستند. تمام این سطوح، سطوح حمایتی را تشکیل می‌دهند. این سطوح با حمایت‌های دیگری که به کمک سایر الگوها و خط روندها و حمایت و مقاومت‌ها ترسیم می‌شوند، هم‌پوشانی خواهند داشت. نقاطی که دارای هم‌پوشانی هستند، سطوح حمایتی معتبرتری را نشان می‌دهند. به این ترتیب انتظار خواهیم داشت که قیمت نسبت به آن سطوح واکنش نشان دهد.

روند نزولی

حالتی برعکس شرایط قبلی هم ممکن است اتفاق بیفتد. یعنی زمانی که در انتهای یک روند نزولی قرار داریم، می‌توان مقاومت‌های پیش رو را به کمک نسبت‌های فیبوناچی تشخیص داد و اعتبارسنجی کرد. اکنون که این توضیحات را در خصوص نسبت فیبوناچی در تحلیل تکنیکال از نظر گذراندیم، زمان آن رسیده است که این موارد را روی نمودار سهام پیاده کنیم.

بررسی ابزار فیبوناچی اصلاحی در نمودار سهام

اکنون کاربرد این ابزار را در روندهای صعودی و نزولی روی نمودار بررسی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که چطور می‌توان ابزار مربوط به این اندیکاتور را روی نمودار قیمتی پیاده‌سازی کرد.

روند صعودی

برای پیاده سازی فیبوناچی ریتریسمنت روی سهام مختلف، پس از ورود به سامانه معاملاتی، سهم مورد نظر را انتخاب می‌کنیم. در این مثال فرض بر این است که روند صعودی سهم به پایان رسیده است. بنابراین انتظار یک اصلاح را داریم. در این‌جا قصد داریم حمایت‌های فیبوناچی را مشخص کنیم. به این ترتیب زمانی که روند صعودی به پایان خود می‌رسد، از فیبوناچی اصلاحی استفاده خواهیم کرد. به منظور پیدا کردن حمایت‌های سهم، ابزار مربوط به فیبوناچی اصلاحی را از منوی سمت چپ انتخاب می‌کنیم.

اولین نقطه را روی نمودار مشخص می‌کنیم. موجی که در این سهم مشاهده می‌کنید یک موج صعودی است. فرض می‌کنیم که این موج به اتمام رسیده است. بنابراین اولین کلیک را جایی انجام می‌دهیم که ابتدای حرکت صعودی را نشان می‌هد. پس از این نقطه، باید نقطه دوم را به موازات بالاترین سطح قیمت سهم مشخص کنیم. این نقطه انتهای موج صعودی را نشان می‌دهد. باید کمی جلوتر روی نمودار سهم کلیک کنیم تا بتوانیم حمایت‌هایی را که سهم قرار است در آینده به آن‌ها واکنش نشان دهد، ببینیم. این سطوح با رنگ‌های مختلف در تصویر مشخص هستند.

همان‌طور که مشخص است این سهم نسبت به سطح حمایتی اول در فیبوناچی اصلاحی واکنش نشان داده است. منظور سطح ۰.۲۳۶ است. در آینده باید دید که اگر اصلاحی در سهم رخ دهد، این اصلاح تا کجا ادامه خواهد یافت.

روند نزولی

حال اجازه دهید همین عمل را در یک روند نزولی بررسی کنیم. در تصویر زیر می‌بینیم که حرکت سهم نزولی بوده و اکنون به اتمام رسیده است. سهم اصلاح قیمتی زیادی داشته است و انتظار داریم که از نقطه مشخص شده در تصویر برگردد.

به این ترتیب انتهای موج نزولی را همان‌گونه که در تصویر مشخص است تعیین می‌کنیم. ابزار فیبوناچی اصلاحی را مجددا انتخاب می‌کنیم. سپس در ابتدای حرکت اصلاحی سهم کلیک می‌کنیم. انتهای این روند را نیز به صورت کلی مشخص می‌کنیم. مقاومت‌های پیش رو در این سهم مشخص هستند. یعنی اگر سهم از نقطه مشخص‌شده بازگردد، مقاومت‌های آن به کمک این ابزار قابل شناسایی خواهند بود. مجددا تاکید می‌کنیم که در صورت هم‌پوشانی این سطوح با حمایت و مقاومت‌هایی که به کمک سایر ابزارهای تحلیل تکینکال به دست می‌آید، می‌توان سطوح معتبر را شناسایی کرد.

یک نکته مهم را در این باره فراموش نکنید. اگر بتوانید در تایم‌فریم‌های هفتگی ابزار فیبوناچی را به کار ببندید، قطعا تحلیل شما از اعتبار بیشتری برخوردار خواهد بود. در مطلب مربوط به خط روند نیز توضیح دادیم که خط روندهای بلندمدت‌تر اعتبار بیشتری دارند. در این جا نیز اگر ابزار فیبوناچی را در تایم‌فریم‌های بالاتر مورد استفاده قرار دهیم، تحلیل ما معتبرتبر خواهد بود.

جمع‌بندی

فیبوناچی و دنباله او در تجلیل تکنیکال و پیش‌بینی قیمت سهام نیز کاربرد دارند. با استفاده از نسبت اعدادی که در این دنباله وجود دارند می‌توان به سطوحی دست یافت که در تحلیل تکنیکال حمایت‌ها و مقاومت‌های یک سهم را نشان می‌دهند. نام اندیکاتور مربوط به این نسبت‌ها فیبوناچی اصلاحی با فیبوناچی Retracement است. این اندیکاتور را می‌توان با انتخاب ابزار مربوط به آن به راحتی روی نمودارها پیاده کرد. سایر موارد از جمله فیبوناچی اکسپنشن را نیز در مطالب بعدی مورد بررسی قرار خواهیم داد. این ابزار به هدف‌گذاری قیمتی مربوط است و کاربردهای فراوانی دارد.